طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای پایان جنگ غزه چه می‌گوید؟ ـ واکنش‌ها چه بوده است؟
طرح ترامپ چه نکاتی را در بر می‌گیرد و کدام موارد ممکن است مانع از تأیید حماس شوند؟ آیا به مسئله تأسیس کشور مستقل فلسطینی پرداخته است؟ اسرائیل با این طرح موافقت کرده و اکنون همه چیز به حماس بستگی دارد. دیگر کشورها چه می‌گویند؟
دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا در کنفرانس مطبوعاتی با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در کاخ سفید در واشنگتن دی‌سی به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ می‌دهند ـ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۵ ـ عکس از خبرگزاری آناتولی که در اختیار خبرگزاری فرانسه قرار داده است.
ایالات متحده آمریکا سند ۲۰ ماده‌ای جدیدی را برای پایان دادن به جنگ غزه و مدیریت آینده این منطقه فلسطینی ارائه کرده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، هنگام رونمایی از این طرح اعلام کرد که دستیابی به صلح در خاورمیانه با این طرح «بسیار نزدیک» است. او از روز اعلام این طرح به‌عنوان «یکی از بزرگترین روزهای تمدن» نام برد.
بند یک این طرح می‌گوید در صورت موافقت هر دو طرف با سند ترامپ، جنگ بلافاصله پایان می‌یابد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، با این طرح موافقت کرده است. حماس تاکنون تأیید یا رد طرح را اعلام نکرده و گفته است که این پیشنهاد به دستش رسیده است. تا لحظه تنظیم این گزارش واکنش رسمی ایران به این طرح منتشر نشده است.
طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ شامل نکات زیر است:
گروگان‌ها و زندانیان
این طرح، حماس را ملزم می‌کند که حداکثر تا ۷۲ ساعت پس از موافقت عمومی اسرائیل، تمامی گروگان‌ها، از جمله جسدهای گروگان‌های کشته‌شده یا فوت‌شده، را آزاد کند. تنها پس از آن، اسرائیل ۲۵۰ زندانی فلسطینی را که در حال گذراندن حبس ابد هستند، به‌همراه ۱۷۰۰ زندانی دیگر، و تمامی زنان و کودکان زندانی را آزاد خواهد کرد.
در این طرح آمده است: «اسرائیل در ازای بقایای هر گروگان اسرائیلی، بقایای ۱۵ نفر از ساکنان فوت یا کشته‌شده غزه را آزاد خواهد کرد». مشخص نیست که آیا با واکنش نتانیاهو به این طرح در کنفرانس مطبوعاتی، مهلت ۷۲ ساعته را آغاز شده است یا خیر.
خروج نیروهای اسرائیلی از غزه
این طرح خروج نیروهای اسرائیلی را پیش‌بینی می‌کند. با این حال، این خروج تنها پس از خلع سلاح حماس و استقرار نیروهای امنیتی بین‌المللی برای اشغال مناطقی که توسط نیروهای اسرائیلی تخلیه شده‌اند، انجام خواهد شد.
اسرائیل همچنین «حضور در یک منطقه امنیتی» را حفظ خواهد کرد - عبارتی مبهم که می‌تواند به معنای ایجاد منطقه‌ای حائل در نوار غزه باشد. این موضوع می‌تواند توسط حماس رد شود، زیرا آن‌ها نمی‌خواهند تمامی گروگان‌ها را آزاد کنند مگر اینکه تضمین صریحی دریافت کنند که نیروهای اسرائیل به‌طور کامل نوار غزه را ترک خواهند کرد.
فیلیس بنیس، مدیر برنامه در مؤسسه مطالعات سیاسی در واشنگتن دی‌سی، به الجزیره گفته است که طرح ترامپ «هیچ تضمینی» برای پایان دائمی جنگ علیه غزه یا محافظت از منافع فلسطینی‌ها ندارد.
بنیس گفت: «تمام نشانه‌ها حاکی از آن است که اگر اسرائیل در هر مقطعی تصمیم بگیرد که می‌خواهد به جنگ بازگردد، این کار را خواهد کرد.»
او افزود به محض اینکه اسرائیل گروگان‌هایش را طبق این طرح پس بگیرد، می‌تواند برگردد و بگوید: «خُب، ما آن نوع همکاری را که در این مورد انتظار داشتیم دریافت نکردیم، بنابراین باید به جنگ بازگردیم.»
مدیریت نوار غزه
برای مدیریت این منطقه ساحلی، طرح ترامپ دو مرحله را در نظر گرفته است: ابتدا، کمیته‌ای از تکنوکرات‌ها متشکل از «فلسطینی‌های واجد شرایط و کارشناسان بین‌المللی» منطقه را اداره خواهد کرد. این کمیته تحت نظارت و دستور یک نهاد بین‌المللی انتقالی جدید، که ترامپ آن را «هیئت صلح» نامیده است، خواهد بود.
ترامپ به خبرنگاران گفت خود قصد دارد ریاست این هیئت را بر عهده بگیرد. او گفت که اگرچه «مشغله‌های زیادی» دارد، اما به درخواست رهبران عرب و اسرائیل، انجام این نقش برای او مهم است. همچنین قرار است تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، نیز عضو «هیئت صلح» غزه باشد؛ موضوعی که جرمی کوربین، رهبر سابق حزب کارگر بریتانیا با آن مخالفت کرده و گفته است که بلر «نباید به هیچ وجه نزدیک خاورمیانه بشود، چه برسد به غزه». کوربین در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «تصمیم فاجعه‌بار تونی بلر برای حمله به عراق به قیمت جان هزاران هزار نفر تمام شد.»
ساختار حکومتی مورد نظر ترامپ در غزه تا زمانی اجرایی خواهد بود که «تشکیلات خودگردان فلسطین برنامه اصلاحی خود را تکمیل کرده و بتواند غزه را به‌طور امن و مؤثر دوباره به‌دست گیرد». اینکه تشکیلات خودگردان فلسطین در نهایت حاکمیت غزه را در دست بگیرد، چیزی بود که نتانیاهو و تندروهای دولت او پیش از این به شدت با آن مخالفت کرده بودند.
در طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ دیگر حرفی از مدیریت انحصاری غزه توسط ایالات متحده آمریکا ـ آن‌گونه که ترامپ در اوایل سال اعلام کرده بود - به میان نیامده است.
ساکنان نوار غزه
بر اساس این طرح، هیچ یک از ساکنان نوار غزه مجبور به ترک غزه نخواهند شد. این در تضاد با اعلامیه‌های قبلی دولت ترامپ است که می‌خواست جمعیت غزه را ـ به‌شکل «داوطلبانه» ـ در کشورهای دیگر اسکان دهد. اکنون گفته می‌شود که مردم «تشویق» به ماندن و بازسازی غزه خواهند شد.
توسعه نوار غزه
طبق دیدگاه ایالات متحده، این منطقه باید به «منطقه‌ای غیرنظامی و عاری از ترور» تبدیل شود و تمامی زیرساخت‌های نظامی ـ از جمله تونل‌ها و تأسیسات تولید سلاح - منهدم شوند. این فرآیند باید توسط «ناظران مستقل» نظارت شود.
همچنین آمده است که یک طرح توسعه اقتصادی توسط گروهی متخصص تهیه خواهد شد که «قبلاً به ایجاد برخی از شهرهای مدرن، فوق‌العاده و شکوفا در خاورمیانه کمک کرده است». در ادامه آمده است: «یک منطقه ویژه اقتصادی با عوارض گمرکی و دسترسی ترجیحی ایجاد خواهد شد که با کشورهای شرکت‌کننده مذاکره می‌شود.»
آینده حماس
در این سند آمده است که به محض بازگرداندن تمامی گروگان‌ها، به اعضای حماس «که متعهد به همزیستی مسالمت‌آمیز و تحویل سلاح‌های خود شوند» عفو عمومی اعطا خواهد شد.
نیروی امنیتی بین‌المللی اطمینان حاصل خواهد کرد که حماس خلع سلاح شده و نظم برقرار شود. همچنین آن‌ها پلیس فلسطین را آموزش خواهند داد تا بتوانند وظایف پلیسی را بر عهده گیرند.
کشور مستقل فلسطین
این طرح تنها به‌طور حاشیه‌ای به مسئله تأسیس یک کشور مستقل فلسطینی می‌پردازد. صراحتاً در طرح صحبتی از راه حل دو کشوری نیست و این امتیازی از سوی ترامپ به نتانیاهو محسوب می‌شود.
در سند آمده است که اگر تشکیلات خودگردان فلسطین اصلاحات کافی انجام دهد و بازسازی در نوار غزه پیشرفت کند، «شرایط برای مسیری معتبر به سمت خودمختاری و تأسیس دولت فلسطینی ممکن است سرانجام فراهم شود».
موافقت نتانیاهو و تهدید حماس
نتانیاهو در مقابل خبرنگاران در کاخ سفید اعلام کرد: «من از طرح شما برای پایان دادن به جنگ در غزه حمایت می‌کنم». اما او افزود، اگر حماس از این پیشنهاد سر باز زند، اسرائیل «کار را تمام خواهد کرد». او به عملیات نظامی اسرائیل در غزه اشاره کرد.
ترامپ ابراز خوش‌بینی کرد که آن‌ها موافقت خواهند کرد. با این حال گفت که اگر حماس این پیشنهاد را رد کند، اسرائیل حمایت کامل او را برای نابودی حماس خواهد داشت.
واکنش حماس
در مورد واکنش حماس به طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ برای پایان جنگ غزه، وضعیت در زمان انتشار گزارش‌های اولیه، بیشتر حاکی از عدم پذیرش یا رد صریح و در عوض، بررسی و مطالعه پیشنهاد بود.
طبق گزارش‌ها، پیشنهاد ۲۰ ماده‌ای ترامپ توسط میانجی‌ها (به‌ویژه قطر و مصر) به رهبران حماس تحویل داده شده است. منابع خبری مختلف اعلام کردند که حماس این طرح را دریافت کرده و متعهد شده که آن را «مسئولانه» و «با حسن‌نیت» بررسی کند.
یکی از نکات کلیدی که می‌تواند مانع توافق باشد، شرط حماس است. این گروه قبلاً اعلام کرده بود که تمامی گروگان‌های اسرائیلی را آزاد نخواهد کرد مگر اینکه «تضمین روشنی» مبنی بر پایان کامل جنگ و خروج کامل نیروهای اسرائیلی از غزه دریافت کند. این در حالی است که طرح ترامپ، خلع سلاح حماس و استقرار نیروی امنیتی بین‌المللی را پیش از عقب‌نشینی کامل اسرائیل در نظر گرفته است.
طرح ترامپ صراحتاً بیان می‌کند که حماس و سایر گروه‌ها هیچ نقشی در اداره آینده غزه نخواهند داشت و تمامی زیرساخت‌های نظامی آن‌ها باید نابود شوند. این یکی از شروط اصلی طرح است که برای حماس به معنای تسلیم کامل و دست کشیدن از قدرت است. برخی دیپلمات‌های مصری نیز این طرح را به‌منزله «صلح در ازای تسلیم» توصیف کرده‌اند.
یکی از اعضای ارشد حماس اعلام کرده است که سلاح‌های مقاومت با برپایی کشور فلسطین گره خورده است و مردم فلسطین هیچ‌گونه قیمومیت خارجی را نخواهند پذیرفت.
در حالی که یک مقام بلندپایه حماس اعلام کرده بود طرح فوق هنوز به‌صورت رسمی به دستشان نرسیده است، منابع دیگری گزارش دادند که نمایندگان حماس پس از دریافت طرح از میانجی‌ها، آن را «مثبت» ارزیابی کرده‌اند که البته این ارزیابی اولیه و قبل از بررسی عمیق بوده است.
دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو هر دو هشدار داده‌اند که در صورت رد این طرح از سوی حماس، اسرائیل با حمایت کامل آمریکا به عملیات نظامی خود ادامه خواهد داد.
حماس، در مواجهه با طرحی که مستلزم خلع سلاح و کناره‌گیری از قدرت است، هنوز پاسخی رسمی و نهایی ارائه نکرده و اعلام کرده که در حال بررسی آن است. شروط کلیدی این طرح، به‌ویژه خلع سلاح و عدم ایفای نقش حماس در حکومت آینده غزه، مواردی هستند که به‌شدت با اهداف و موجودیت این گروه در تضاد است و می‌تواند مانع از پذیرش آن شود.
واکنش‌های بین‌المللی
تا لحظه تنظیم این گزارش جمهوری اسلامی ایران واکنش رسمی به طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ نشان نداده است.
در سطح بین‌المللی اما امید به پایان یافتن جنگ غزه وجود دارد.
حمایت تشکیلات خودگردان فلسطین
تشکیلات خودگردان فلسطین در کرانه باختری تحت اشغال اسرائیل، حمایت خود را از طرح صلح ترامپ اعلام کرد. این تشکیلات همچنین متعهد شد که اصلاحات درخواستی در این طرح را اجرا کند.
تشکیلات خودگردان فلسطین در بیانیه‌ای گفته است: «ما بر تمایل خود برای تشکیل یک دولت فلسطینی مدرن، دموکراتیک و غیرنظامی که متعهد به کثرت‌گرایی و انتقال مسالمت‌آمیز قدرت باشد، تأکید داریم.»
تشکیلات خودگردان فلسطین همچنین بر همکاری با آمریکا و کشورهای منطقه برای پایان دادن به جنگ در غزه از طریق توافق فراگیر تأکید کرده است که شامل ورود کمک‌های انسانی کافی به غزه، آزادی اسیران، ایجاد سازوکارهایی برای حمایت از مردم فلسطین و احترام به آتش‌بس شود و امنیت دو طرف را تضمین کند.
استقبال انجمن خانواده‌های گروگان‌های اسرائیلی
انجمن خانواده‌های گروگان‌ها در اسرائیل از طرح صلح آمریکا به‌عنوان «نقطه عطف تاریخی» استقبال کرد. این انجمن در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که طرح ارائه‌شده توسط دونالد ترامپ برای نوار غزه «توافقی تاریخی است که برای مردم ما شفا به ارمغان می‌آورد، به جنگ پایان می‌دهد و آینده جدیدی برای خاورمیانه ترسیم می‌کند». این انجمن افزود: اکنون جهان باید «حداکثر فشار را اعمال کند تا اطمینان حاصل شود که حماس از این فرصت تاریخی برای صلح استفاده می‌کند».
حمایت سازمان ملل از طرح صلح غزه
سازمان ملل متحد بر حمایت خود از تلاش‌ها برای برقراری صلح در غزه تأکید کرد. یک سخنگوی سازمان ملل در نیویورک در پاسخ به پرسشی درباره طرح ترامپ گفت: «سازمان ملل آماده حمایت است، از جمله در ارائه کمک‌های بشردوستانه.»
استقبال اتحادیه اروپا
اورزولا فون در لاین، رئیس کمیسیون اروپا، در شبکه اجتماعی ایکس اعلام کرد که از طرح ۲۰ ماده‌ای دونالد ترامپ پشتیبانی می‌کند. او نوشت: «از تعهد رئیس‌جمهور برای پایان دادن به جنگ در غزه استقبال می‌کنم. همه طرف‌ها را تشویق می‌کنم تا از این فرصت استفاده کنند. اتحادیه اروپا آماده است تا مشارکت کند.»
او افزود: «خصومت‌ها باید با ارائه کمک‌های فوری بشردوستانه به مردم غزه و آزادی فوری همه گروگان‌ها پایان یابد.»
آنتونیو کوستا، رئیس شورای اروپا نیز ضمن حمایت از این طرح، گفت که از «واکنش مثبت» نتانیاهو «دلگرم» شده است.
کوستا از همه طرف‌ها خواست که «از این لحظه برای دادن بختی واقعی به صلح استفاده کنند». او افزود وضعیت در نوار غزه «غیرقابل تحمل» است و درگیری‌ها باید متوقف شوند «و تمامی گروگان‌ها باید فوراً آزاد شوند».
حمایت چند کشور عربی و ترکیه از طرح ترامپ
وزیران امور خارجه قطر، اردن، امارات متحده عربی، عربستان سعودی و مصر نیز از این پیشنهاد که شامل پایان دادن به درگیری‌ها، آزادی گروگان‌های منتقل‌شده به نوار غزه و بازسازی نوار ساحلی محاصره‌شده است، استقبال کردند.
در بیانیه مشترک آن‌ها، که ترکیه، پاکستان و اندونزی نیز آن را امضا کرده‌اند، آمده است: «وزیران بر آمادگی خود برای همکاری مثبت و سازنده با ایالات متحده و طرف‌های درگیر تأکید می‌کنند تا این توافق به نتیجه برسد، اجرای آن تضمین شود و صلح، امنیت و ثبات برای مردم منطقه به ارمغان آید.»
خبرگزاری آناتولی ترکیه نوشته است که رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور از تلاش‌های دونالد ترامپ برای برقراری آتش‌بس در غزه استقبال کرده است.
اردوغان در بیانیه‌ای گفت: «من از تلاش‌ها و رهبری رئیس‌جمهور آمریکا برای توقف خون‌ریزی در غزه و دستیابی به آتش‌بس تقدیر می‌کنم.»
او همچنین گفت: «آنکارا متعهد است که به روندی کمک کند که به برقراری صلحی عادلانه و پایدار که مورد قبول همه طرف‌ها باشد، منجر شود.»
در همین حال، محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی، نخست‌وزیر قطر بر آمادگی دوحه برای ادامه تلاش‌ها به منظور پایان یافتن جنگ براساس طرح ترامپ تأکید کرد.
وب سایت آکسیوس به نقل از منابع آگاه نوشته بود که نتانیاهو در تماس تلفنی با نخست‌وزیر قطر، بابت نقض حاکمیت این کشور در حمله اخیر به دوحه و کشته‌شدن یک افسر امنیتی قطر پوزش خواست. این تماس در جریان دیدار نتانیاهو با ترامپ انجام شد. گفته می‌شود که عذرخواهی رسمی اسرائیل یکی از شرط‌های اصلی قطر برای از سرگیری مذاکرات با حماس درباره توافق پایان جنگ غزه و آزادی گروگان‌های اسرائیلی بوده است.
محمد بن عبدالرحمن بن جاسم آل ثانی از تعهدات و تضمین‌هایی که به قطر برای جلوگیری از تکرار این تجاوز داده شده است، استقبال کرد.
آلمان: طرح «فرصتی منحصر به فرد» است
یوهان وادفول، وزیر امور خارجه آلمان، طرح ترامپ را «فرصتی منحصر به فرد» دانست و گفت: «این طرح برای صدها هزار نفری که در غزه - تحت جنگ‌های شدید، گروگان‌گیری وحشیانه و رنج‌های انسانی غیرقابل تصور ـ در عذاب هستند، امید به ارمغان می‌آورد.» او افزود: «بالاخره امیدی برای اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها به‌وجود آمده تا این جنگ به‌زودی به پایان برسد.»
وادفول گفت: «این فرصت نباید از دست برود. حماس باید آن را غنیمت بشمرد. از همه کسانی که می‌توانند بر حماس تأثیر بگذارند، به‌شدت می‌خواهم که این کار را انجام دهند.»
وزیر امور خارجه آلمان از تعهد ترامپ برای پایان دادن به جنگ غزه تمجید کرد و تأکید کرد که دولت آلمان آماده است تا به‌طور ملموس از این طرح حمایت کند. او قصد دارد آخر هفته آینده به منطقه سفر کند.
واکنش‌ها در بریتانیا
کی‌یر استارمر، نخست‌وزیر بریتانیا، اعلام کرد: «ابتکار جدید آمریکا برای پایان دادن به جنگ در غزه بسیار مورد استقبال است و من از رئیس‌جمهور ترامپ به‌خاطر رهبری‌اش سپاسگزارم.»
استارمر افزود: «ما قویاً از تلاش‌های او برای پایان دادن به درگیری‌ها، آزادی گروگان‌ها و اطمینان از ارائه کمک‌های بشردوستانه فوری به مردم غزه حمایت می‌کنیم.»
تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا نیز طرح ترامپ را به‌عنوان طرحی «شجاعانه و هوشمندانه» ستود. بلر افزود که ابتکار صلح «بهترین بخت برای پایان دادن به دو سال جنگ، بدبختی و رنج» را فراهم می‌کند و از ترامپ «به‌خاطر قدرت رهبری، قاطعیت و تعهدش» تشکر کرد.
استقبال مکرون و تأکید بر راه حل دو کشوری
امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نیز از طرح ۲۰ ماده‌ای ترامپ استقبال کرد. او معتقد است که حماس چاره‌ای جز آزادسازی فوری تمامی گروگان‌ها و پیروی از طرح ترامپ ندارد.
مکرون تأکید کرد: «این عناصر باید راه را برای مذاکرات عمیق با همه شرکای مرتبط هموار کنند تا صلح پایدار در منطقه بر اساس راه حل دو کشوری و اصولی که توسط ۱۴۲ کشور عضو سازمان ملل تأیید شده است، با ابتکار فرانسه و عربستان سعودی برقرار شود.»
همچنین کشورهای فرانسه، آلمان و لهستان در بیانیه‌ای مشترک خواستار آتش بس در نوار غزه، آزادی اسرا و تضمین ورود کمک‌های بشردوستانه به این منطقه شدند.
این سه کشور نیز در بیانیه خود افزودند: «ما بر ضرورت اجرای راهکار دو کشوری و توقف شهرک‌سازی اسرائیلی در اراضی فلسطینی تأکید می‌کنیم.»
آن‌ها افزوده‌اند که توقف عملیات نظامی در شهر غزه ضروری است چرا که سبب آوارگی دسته‌جمعی غیرنظامیان شده است.
نظرها
نظری وجود ندارد.