«سوخو-۳۵» برای رویارویی با «اف-۳۵» در آسمان ایران

منابع رسانه‌ای به نقل از پرونده‌هایی منتسب به شرکت دولتی صنایع دفاعی روسیه «روستِک» خبر داده‌اند که تهران و مسکو در حال مذاکره برای خرید ۴۸ فروند جنگنده‌ی سوخو-۳۵ برای ایران هستند؛ معامله‌ای که در صورت نهایی‌شدن، می‌تواند یکی از بزرگ‌ترین صادرات تسلیحاتی روسیه از زمان جنگ اوکراین باشد.

مجله‌ی نیوزویک روز دوشنبه ۶ اکتبر/ ۱۴ مهر گزارش داد این اطلاعات از «پرونده‌های درزکرده‌ی روستک» به تاریخ ۲ اکتبر به دست آمده است.

بر پایه‌ی همین اسناد ادعایی، چارچوب مالی و زمانی این قرارداد شامل برنامه‌ای به ارزش ۶۸۶ میلیون دلار است و تحویل‌ها به‌صورت مرحله‌ای در سال‌های ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ انجام می‌شود.

افزون بر خود جنگنده‌ها، بسته‌های جنگ الکترونیک و الکترونیک پروازی ساخت یکی از شرکت‌های وابسته به روستک نیز در این طرح دیده شده است.

تا زمان انتشار این گزارش، هیچ‌یک از دولت‌های ایران یا روسیه این اطلاعات را تایید یا تکذیب نکرده‌اند؛ با این حال، رسانه‌های نزدیک به سپاه پاسداران جزئیات خبر را به شکلی گسترده در شبکه‌های اجتماعی بازنشر کرده‌اند.

انتشار این خبر پس از جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل در خرداد و حملات آمریکا به برخی سایت‌های هسته‌ای ایران صورت می‌گیرد؛ رخدادهایی که نیاز تهران به نوسازی ناوگان هوایی را برجسته کرده است. تحلیلگران می‌گویند این قرارداد در صورت اجرایی‌شدن و ورود سوخو-۳۵ می‌تواند توان بازدارندگی و پدافند از زیرساخت‌های راهبردی را برای ایران تقویت کند.

به کار ایران می‌آید؟

سوخو-۳۵ جنگنده‌ای چندمنظوره از «نسل ۴++» است که بر پایه سوخو-۲۷ بازطراحی شده و با موتورهای دارای «بردار رانش» (Thrust Vectoring)، رادار آرایه‌فازی «ایربیس-ای» (Irbis-E)، سامانه جست‌وجوی فروسرخ OLS-35 و کابین تمام‌دیجیتال عرضه می‌شود.

ترکیب پیشرانه پرقدرت و بردار رانش به آن توانایی مانور بالا در نبرد نزدیک می‌دهد و رادار قدرتمندش امکان کشف اهداف در برد بلند و درگیری هم‌زمان با چند هدف را فراهم می‌کند. به‌کارگیری مواد مرکب و پوشش‌های جاذب امواج، مقطع راداری آن را نسبت به نسل‌های قبلی کاهش داده، هرچند به «پنهان‌کاری» ذاتی جنگنده‌های نسل پنجم که در اختیار اسرائیل است، نمی‌رسد.

قاعدتا ایران این جنگنده‌ها را برای احیای بازدارندگی در برابر اسرائیل می‌خواهد. ارزیابی‌ها در مورد قدرت سوخو-۳۵ از منظر کارایی در برابر ناوگان هوایی اسرائیل محتاطانه و مشروط است.

سوخو-۳۵ در رسته هواپیماهای نسل ۴ قرار می‌گیرد و از نظر «پنهان‌کاری و بقا در نبرد فراتر از برد دید» (BVR) در جایگاهی پایین‌تر از اف-۳۵آی قرار دارد. جنگنده اف-۳۵آی که در اختیار اسرائیل قرار دارد و از آن‌ها در جنگ ۱۲ روزه به شکلی گسترده استفاده شد، یک جنگنده نسل پنجم با سطح مقطع راداری بسیار پایین و رادار پیشرفته است.

با این وجود در صورت وجود پوشش راداری زمینی و دریایی یکپارچه، بهره‌گیری از آواکس، جنگ الکترونیک موثر و موشک‌های دوربرد، سوخو-۳۵ می‌تواند تهدید قابل‌اعتنایی برای جنگنده‌های اسرائیلی قدیمی‌تر مانند اف-۱۵‌آی و اف-‌۱۶ آی ایجاد کند و حتی امکاناتی برای درگیری با اف-۳۵ بسازد. اما در نبردهای مبتنی بر «شناسایی سریع و شلیک اول»، مزیت بنیادین معمولا با اف-۳۵ است.

به‌بیان دیگر، سوخو-۳۵ گرچه ارتقایی معنادار برای ناوگانِ غیرنسل‌پنجم فراهم می‌کند، اما برتری ذاتی جنگنده‌های پنهانکارِ نسل پنجم را به‌طور ساختاری خنثی نمی‌کند.

روسیه به تعهدش عمل می‌کند؟

از منظر روسیه، بعد اقتصادی نیز مهم است. برآوردها از کاهش نزدیک به ۹۲ درصدی صادرات سلاح روسیه بین سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴ حکایت دارد؛ بنابراین قراردادهایی در این اندازه برای درآمد و نفوذ ژئوپلیتیک مسکو اهمیت دوچندان دارد.

این تحولات هم‌زمان است با اعلام لازم‌الاجرا شدن معاهده‌ی «شراکت راهبردی جامع» ایران و روسیه از ۲ اکتبر؛ رویدادی که زمینه‌ی همکاری‌های وسیع‌تر را فراهم می‌کند. در کنار آن، گزارش‌هایی نیز درباره‌ی طرح‌های بزرگ همکاری هسته‌ای از جمله ساخت چند نیروگاه در ایران با همکاری روسیه در هرمزگان مطرح شده است.

با وجود این، موانع حقوقی و اجرایی هم کم نیستند. پس از فعال‌شدن سازوکار «بازگشت خودکار تحریم‌ها» از سوی بریتانیا، آلمان و فرانسه در ۲۷ سپتامبر، تحریم‌های تسلیحاتی و محدودیت‌های هسته‌ای سازمان ملل علیه ایران دوباره برقرار شده است.

بر این اساس، ایران بار دیگر با ممنوعیت خرید و فروش سلاح، محدودیت بر غنی‌سازی و بازفرآوری سوخت هسته‌ای و نیز محدودیت بر فعالیت‌های مرتبط با موشک‌های بالستیکِ قادر به حمل کلاهک هسته‌ای روبه‌رو است.

تهران ضمن رد هر گونه گمانه‌زنی در مورد قصدش برای ساخت سلاح هسته‌ای هشدار داده اجرای تحریم‌ها با پاسخ سخت مواجه خواهد شد. در سوی مقابل، مسکو هم فعلا در سطح دیپلماتیک اعلام کرده که بازگشت تحریم‌ها را ناموجه می‌داند، از حق ایران برای استفاده‌ی صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای حمایت می‌کند و حملات آمریکا و اسرائیل به سایت‌های هسته‌ای ایران را محکوم کرده است.

در حال حاضر هیچ تاییدیه رسمی درباره‌ی اصل قرارداد، ارزش نهایی، جدول تحویل یا جزئیات تجهیزات منتشر نشده است. از این رو، در صورت وجود قرارداد، شیوه‌ی اجرای آن از تامین مالی و بیمه تا حمل‌ونقل و تحویل در شرایط بازگشت تحریم‌های سازمان ملل بسیار مهم خواهد بود.

اگر بازه زمانی تحویل این جنگنده‌ها از ۲۰۲۶ تا ۲۰۲۸ باشد، روسیه باید از همین الان کار ساخت این هواپیما‌ها را با شتاب بسیار زیاد شروع کرده باشد. برخی رسانه‌های غربی که این خبر را بازتاب داده‌اند از تلاش برای یافتن نشانه‌های افزایش فعالیت در کارخانه‌های تسلیحاتی روسیه گفته‌اند که هنوز نتیجه‌ای نداشته است.