هم‌میهن: اخراج مهاجران افغانستانی معضل کودکان کار را حل نکرده است
مسئولان گمان می‌کردند با شناسایی و اخراج کودکان کار افغانستانی به‌همراه خانواده‌هایشان، مسئله «کودکان کار» را هم به‌شکلی حل می‌کنند اما فعالان حقوق کودک می‌گویند با اخراج افغان‌ها چیزی حل نشده است.
بخش حقوق
یک کودک کار در خیابان ـ عکس از آرشیو
در حالی‌که اجرای طرح اخراج مهاجران افغانستانی در ایران ادامه دارد، فعالان حقوق کودک هشدار می‌دهند که این سیاست نه تنها تأثیر چشمگیری بر کاهش آمار کودکان کار نداشته، بلکه پیش‌بینی می‌شود با افزایش آمار بازماندگی از تحصیل میان کودکان مهاجر، تعداد این کودکان در سال‌های آینده افزایش یابد.
بخش قابل توجهی از کودکان کار در ایران را اتباع خارجی عمدتاً افغانستانی، تشکیل می‌دهند. علیرضا محمدی، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران در اردیبهشت‌ماه سال جاری اعلام کرده بود که ۸۵ درصد کودکان مشمول طرح ساماندهی، «اتباع» بوده‌اند. همچنین نادر یاراحمدی، رئیس مرکز امور اتباع و مهاجرین خارجی، در خردادماه از اخراج ۱۵۷۹ کودک کار به همراه خانواده‌هایشان در سال ۱۴۰۳ خبر داده بود.
خطر ورود کودکان بازمانده از تحصیل به چرخه کار
روزنامه «هم‌میهن» پنج‌شنبه ۱۷ مهر در گزارشی نوشته است که با وجود آمار رسمی و ادامه اخراج مهاجران افغانستانی، بررسی‌ها و مشاهدات فعالان حوزه کودک نشان می‌دهد که نتایج این طرح در عمل منجر به کاهش معضل کار کودک نشده است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌ها، ممانعت از ثبت‌نام کودکان مهاجر در مدارس دولتی و خروج آن‌ها از چرخه آموزش رسمی است که به عقیده فعالان، ورود آن‌ها به چرخه کار را قطعی می‌کند.
افشین، مددکار جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان، ضمن اشاره به افزایش مراجعان برای آموزش‌های غیررسمی می‌گوید:
ما امسال تعداد زیادی کودک مهاجر بازمانده از تحصیل داریم. علاوه بر ۳۰۰ کودکی که ثبت‌نام کردیم، حدود ۷۰ تا ۸۰ نفر دیگر از آن‌ها را به‌دلیل نبود ظرفیت نتوانستیم ثبت‌نام کنیم. الزاماً هر کودک مهاجری که از تحصیل باز می‌ماند، وارد چرخه کار نمی‌شود ولی اکثر آن‌ها وارد این چرخه می‌شوند و همین جریان هم ممکن است باعث افزایش تعداد کودکان کار شود.
کودکان افغانستانی در حالی از ایران اخراج می‌شوند که با آغاز سال تحصیلی ۱۴۰۴ در ایران، گزارش‌های متعددی حاکی از ممانعت از ثبت‌نام آن‌هاست، این مشکل حتی شامل دانش‌آموزانی با نمرات عالی در مدارس می‌شود.
روزنامه «اطلاعات روز» افغانستان به‌تازگی در گزارشی به‌قلم سارا عنان نوشته بود که والدین افغان در مراجعه‌های مکرر به مدارس در مناطقی مانند کهریزک تهران با پاسخ‌های ممانعت‌آمیز نظیر «برای اتباع پذیرش نداریم»، «مدارک اقامتی ندارید» یا «ظرفیت پُر است» روبه‌رو شده‌اند.
روند ثبت‌نام برای مهاجران نیز با پیچیدگی‌های شدید اداری همراه است و مدارس درخواست مدارک اقامتی معتبر، شماره ثنا، کد فدا یا نامه رسمی از اداره آموزش و پرورش می‌کنند. والدین این الزامات طولانی و کاغذبازی‌ها را تلاشی برای خسته و ناامید کردن خانواده‌ها می‌دانند.
افزون بر موانع اداری، برخوردهای سلیقه‌ای مدیران و تبعیض آشکار از سوی برخی والدین دانش‌آموزان ایرانی نیز به مشکلات افزوده است. برخی والدین ایرانی صراحتاً بیان می‌کنند که اولویت باید با کودکان ایرانی باشد و فرزندان مهاجر نباید در کنار فرزندان آن‌ها تحصیل کنند.
پنهان‌شدن کودکان کار و افزایش آسیب‌پذیری
«هم‌میهن» در گزارش خود آورده است که محمد لطفی، عضو جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان، معتقد است طرح‌های ساماندهی و اخراج تنها باعث می‌شوند کودکان کار برای مدتی پنهان شوند و به‌دلیل فقر شدید خانواده‌ها، دوباره به خیابان یا کارگاه‌ها بازگردند. او همچنین می‌گوید در پی اخراج گسترده مهاجران افغانستانی، وضعیت کلی کودکان کار تغییری نکرده است:
در درجه اول کودکانی که سر چهارراه‌ها کار می‌کنند، مجبور می‌شوند مدتی پنهان شوند و مانند دفعات قبل، مدتی کوتاه کودکان از خیابان جمع می‌شدند و دوباره از جایی به‌بعد به خیابان برمی‌گردند؛ چون خانواده‌ها با دوراهی گرسنگی و عقب‌افتادن اجاره‌خانه روبه‌رو می‌شوند و کودک دوباره به چرخه کار برمی‌گردد.
افخم صباغ، فعال حقوق کودک و رئیس هیئت‌مدیره «مهروماه»، مؤسسه‌ای که برای حقوق کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست فعالیت می‌کند نیز تأکید کرده که نگرانی از اخراج باعث شده بخشی از کودکان مهاجر به سمت مشاغل پنهان و کارگاهی بروند که برای آن‌ها خطرناک‌تر بوده و احتمال سوءرفتار و آزار را افزایش می‌دهد. او می‌گوید نیاز مالی خانواده، عامل اصلی در کار کودک است و طرد مهاجران تنها شکل کار را تغییر می‌دهد، نه تعداد آن را.
خطر تعمیم آمار
پیام روشنفکر، پژوهشگر اجتماعی، با اشاره به آمار ۸۰ درصدی کودکان مهاجر در میان کودکان کار که اغلب مربوط به جمع‌آوری آمار از سطح خیابان است، هشدار می‌دهد که تعمیم این عدد به کل جمعیت کودکان کار ایران (که حدود دو میلیون نفر برآورد می‌شود) دقیق نیست.
او تأکید می‌کند که اخراج مهاجران نهایتاً سهم کودکان کار در خیابان را کم می‌کند، اما مشکل کار کودک در ابعاد ملی و در سایر بخش‌ها همچنان پابرجا است. پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که با توجه به شرایط اقتصادی و آمار بالای بازماندگی از تحصیل ـ که اخیراً توسط وزیر آموزش و پرورش حدود یک میلیون نفر اعلام شده ـ نه‌تنها وضعیت کودکان مهاجر، بلکه شرایط کودکان ایرانی نیز رو به وخامت می‌گذارد.
در آبان‌ماه سال گذشته احسان حیدری، مدیرکل امور اتباع استانداری تهران از شناسایی و بازگشت کودکان کار افغانستانی به‌همراه خانواده در سطح استان تهران خبر داد و گفت:
از ابتدای شروع طرح ساماندهی کودکان کار تاکنون ۱۵۸۰ کودک کار به‌همراه خانواده (۹۳۰ کودک و ۶۵۰خانواده) شناسایی و جهت بازگشت به کشورشان به مراجع ذیربط تحویل داده شده‌اند.
حیدری اخراج این پناه‌جویان را «بازگشت کرامت‌مندانه» نامید و گفت: «این طرح تا پایان جمع‌آوری و بازگشت کودکان کار اتباع خارجی از سطح استان تهران با جدیت ادامه خواهد داشت.»
علیرضا محمدی، معاون سلامت اجتماعی سازمان بهزیستی استان تهران نیز اردیبهشت سال جاری از اجرای طرح جدید ساماندهی کودکان کار خبر داد و گفت:
طرح ساماندهی کودکان کار با مشارکت شهرداری، اداره کل امور اتباع، سازمان ثبت احوال و سایر دستگاه‌های مسئول، اجرا می‌شود.
به‌گفته محمدی در این طرح جدید «مددکاران اجتماعی به‌دنبال شناسایی خانواده کودک هستند و در صورتی که خانواده شناسایی شود، کودک به خانواده تحویل داده می‌شود، همچنین از والدین تعهد گرفته می‌شود که کودک دیگر در موقعیت کار یا خیابان قرار نگیرد».
شرکت اداره کل امور اتباع در این طرح نگرانی‌ها در مورد بازگرداندن اجباری افغانستانی‌هایی که از دست حکومت طالبان به ایران گریخته‌اند را برانگیخت.
نظرها
نظری وجود ندارد.