مشاغل سخت و خطر اخراج کارگران افغان؛ سوژه‌هایی نان‌وآب‌دار برای کارفرمایان سودجو
حتی در صورت فوت بر اثر حادثه کار، به‌دلیل نبود اوراق هویتی و عدم ثبت در لیست کارگاه، دیه و غرامت به بازماندگان کارگران افغانستانی پرداخت نمی‌شود.
بخش حقوق
کارگران افغان ـ عکس از آرشید
خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در گزارشی نوشته است که افزایش چشمگیر جمعیت کارگران مهاجر، به‌ویژه اتباع افغانستانی، در سال‌های اخیر در ایران، اگرچه به ستون فقرات بخش‌هایی چون ساختمان، کشاورزی و خدمات تبدیل شده، اما این نیروی کار ارزان و در دسترس، به بهترین «سوژه» برای استثمار کارفرمایان سودجو تبدیل شده‌اند؛ کارگرانی که نه بیمه دارند، نه قرارداد و در صورت فوت ناشی از حادثه کار، اغلب از دریافت "دیه" نیز محروم می‌مانند.
داده‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد که پس از سال ۱۴۰۰، مهاجران افغانستانی به‌طور گسترده‌ای در مشاغل سخت، کم‌متقاضی و کم‌هزینه مستقر شده‌اند، به طوری که نبود آن‌ها می‌تواند حلقه‌های تولید را متوقف کند. با این حال، کارفرمایان و دولت تاکنون عزمی برای ساماندهی، بیمه کردن و تضمین حقوق شغلی این کارگران نشان نداده‌اند. این در حالی است که تنها در شهریورماه امسال، یک مقام وزارت کشور از اخراج بیش از ۱.۸ میلیون «مهاجر غیرمجاز» خبر داده و وعده اخراج ۸۰۰ هزار نفر دیگر را تا پایان سال داده است.
زندگی در آلونک‌های تاریک و بدون حقوق قانونی
کارگران باقیمانده، که بیشترشان فاقد مدارک هویتی یا مجوز کار هستند، در شرایطی بسیار نامطلوب به‌سر می‌برند. آن‌ها حقوقی بسیار کمتر از حداقل‌های قانونی دریافت می‌کنند، رابطه‌ی کارگری و کارفرمایی‌شان به‌رسمیت شناخته نمی‌شود و در صورت بروز حادثه، هیچ غرامت و از کارافتادگی در کار نیست.
«احمد»، یکی از این کارگران است که مسئول نگهداری و آبیاری یک بوستان محلی در غرب تهران است و در یک آلونک ۲ در ۱.۵ متری تاریک و بدون پنجره زندگی می‌کند. او که ماهانه حدود ۷ تا ۸ میلیون تومان حقوق می‌گیرد، از بیمه و قرارداد کاری اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و می‌گوید: «من را بیرون کنند جایی برای رفتن ندارم، از گرسنگی می‌میرم.»
وضعیت «ولی»، کارگر ساختمانی روزمزد، نیز تفاوتی ندارد. او که در یک ساختمان نیمه‌ساز در مرکز تهران مشغول به کار است و شب‌ها در اسلامشهر با چهار همشهری دیگر در اتاقی اجاره‌ای می‌خوابد، در پاسخ به پرسشی درباره احتمال دریافت غرامت یا دیه در صورت حادثه می‌گوید: «نمی‌دانم، اسم ما در هیچ لیستی نیست.... ما روز به روز زندگی می‌کنیم، هرچه خدا بخواهد، همان می‌شود.»
فقدان دیه، معضل حقوقی
احسان سهرابی، عضو اسبق شورای عالی حفاظت فنی، می‌گوید حتی در صورت فوت بر اثر حادثه کار، به‌دلیل نبود اوراق هویتی و عدم ثبت در لیست کارگاه، دیه و غرامت به بازماندگان این کارگران پرداخت نمی‌شود. وی در گفت‌وگو با ایلنا تأکید می‌کند:
وقتی این کارگران حتی آن‌هایی که مجوز کار دارند از سوی کارفرما بیمه نمی‌شوند و بازرسان هم سخت‌گیری و نظارت نمی‌کنند، مشخص است که از ابتدایی‌ترین حقوق قانونی محروم می‌مانند.
سهرابی، کارگران اتباع و فاقد شناسنامه را «سوژه‌هایی در دسترس و نان و آب‌دار برای کارفرمایان سودجو» می‌داند.
اقتصاد ایران در کمبود نیروی کار
در همین حال، موج اخراج کارگران افغانستانی، بخش‌های حیاتی اقتصاد ایران را با بحران کمبود نیروی کار و افزایش هزینه‌ها مواجه کرده است. ایرج رهبر، رئیس کانون انبوه‌سازان تهران، مردادماه گذشته، از کاهش راندمان کار در صنعت ساختمان و توقف برخی پروژه‌ها خبر داد و تصریح کرد که «بیش از ۵۰ درصد کارگران ساختمانی در تهران از اتباع افغان بودند.»
به‌گفته‌ی رهبر، جایگزین شدن کارگران ایرانی، قیمت تمام شده کار را بالا می‌برد، زیرا «نرخ دستمزد کارگر ساختمانی ایرانی دو برابر دستمزد کارگر افغان است». این کارگران به‌دلیل دستمزد پایین‌تر و عدم قرارگیری در لیست بیمه، گزینه ارزان‌تری برای کارفرمایان بودند.
این کمبود تنها به ساختمان محدود نمی‌شود؛ در بخش خدمات شهری نیز، ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، مرداد گذشته از کاهش ۸۰ درصدی نیروهای پیمانکاری شهرداری (پاکبانان) خبر داد که پیش از این حدود ۶۰ درصد از آن‌ها را اتباع خارجی تشکیل می‌دادند.
در شرایطی که کارگران مجبورند برای نمردن از گرسنگی در پستوهای فروشگاه‌ها یا آلونک‌های کنار سرویس‌های بهداشتی با حداقل حقوق کار کنند، نهادهای نظارتی و «اداره کل بیمه اتباع» سازمان تأمین اجتماعی که حتی دو درصد این کارگران را پوشش نمی‌دهد، ناکارآمد مانده‌اند و راه را برای استثمار بیشتر توسط کارفرمایان خصوصی و عمومی باز گذاشته‌اند. این کارگران، که کف کارگاه به زمین دوخته شده‌اند، نه راهی برای دادخواهی دارند و نه تضمینی برای انسانیت.
نظرها
نظری وجود ندارد.