انسان در حال نابودی خود است! جهان همچنان در حال از دست دادن مناطق وسیع جنگلی است
با وجود پیشرفت‌های اندک، جنگل‌زدایی همچنان مشکل فاجعه‌بار جهانی است. طبق گزارش سازمان ملل، سالانه نزدیک به ۱۱ میلیون هکتار جنگل - عمدتاً در مناطق استوایی - از بین می‌رود. آستانه خودنابودی تقریباً فرا رسیده است.
بخش محیط زیست
تصویر تزئینی از شاتر استاک، جنگل‌زدایی در محدوده جنگل‌های آمازون را نشان می‌دهد.
بر اساس گزارش جدید سازمان ملل متحد، اگرچه تخریب جهانی جنگل‌ها تا حدودی کند شده، اما همچنان در سطح هشداردهنده‌ای باقی مانده است.
در گزارش پنج‌ساله جدید سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO ـ فائو) که روز سه‌شنبه ۲۹ مهر / ۲۱ اکتبر منتشر شد، از نرخ سالانه جنگل‌زدایی به‌میزان ۱۰.۹ میلیون هکتار سخن به میان آمده است. این میزان معادل بیش از ۱۲ کیلومترمربع جنگل است که هر ساعت بر اثر قطع درختان یا آتش‌سوزی از دست می‌رود.
جنگل‌های بارانی گرمسیری به‌ویژه تحت تأثیر این وضعیت قرار گرفته‌اند. به‌گفته فائو، ۸۸ درصد از جنگل‌زدایی جهانی در این مناطق رخ می‌دهد. بزرگترین نگرانی همچنان منطقه آمازون در برزیل است، جایی‌که مناطق وسیعی باید برای استفاده‌های کشاورزی کنار بروند. اگرچه جنگل‌زدایی در آن‌جا در مقایسه با دهه ۱۹۹۰ تقریباً نصف شده است، اما به‌گفته سازمان «دیده‌بان جهانی جنگل» (Global Forest Watch)، سال ۲۰۲۴ نقطه اوج غم‌انگیزی را رقم زد: به اندازه سال ۲۰۰۲، جنگل‌های بارانی دست‌نخورده بر اثر آتش‌سوزی از بین رفتند.
در مجموع، فائو در ۱۰ سال گذشته سالانه ۴.۱۲ میلیون هکتار «خسارت خالص جنگلی» ثبت کرده است - این بهبودی قابل توجه در مقایسه با دهه ۱۹۹۰ است که این ارقام دو تا سه برابر بیشتر بودند. منظور فائو از «خسارت خالص» تراز بین مناطق قطع‌شده و مناطقی است که دوباره جنگل‌کاری شده‌اند.
بر اساس این گزارش، ۳۲ درصد از سطح خشکی جهانی، معادل حدود ۴.۱۴ میلیارد هکتار، با جنگل پوشیده شده است. بیش از نیمی از آن تنها در پنج کشور قرار دارد: روسیه، برزیل، کانادا، ایالات متحده آمریکا و چین.
توهم خطرناک
گزارش جدید فائو پیشرفت در زمینه جنگل‌زدایی به نظر می‌رسد؛ اما این توهمی خطرناک است. در واقع ۱۱ میلیون هکتار از دست دادن جنگل در سال، موفقیت نیست؛ فاجعه آرام زیست‌محیطی است.
جامعه بین‌المللی سیاست‌های نمادین به‌کار می برد، در حالی‌که اره‌های برقی به کار خود ادامه می‌دهند. پیامدهای آن مدت‌هاست که نه‌تنها حیوانات یا گیاهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه آب و هوا، تأمین آب و در نهایت خود انسان را نیز تهدید می‌کند. وقتی برزیل می‌سوزد، ریه‌های سبز زمین در حال سوختن است. و جهان همچنان فقط نظاره‌گر است.
اگر همه جنگل‌ها نابود شوند، فروپاشی‌های گسترده زیست‌محیطی، اقلیمی و اجتماعی رخ خواهد داد. زمین توانایی خود را برای ذخیره دی‌اکسید کربن، تنظیم آب و فراهم کردن زیستگاه‌ها از دست خواهد داد و این پیامدهای فاجعه‌باری برای انسان و طبیعت خواهد بود.
تحقیقات از یک آستانه مشخص به صورت درصد صحبت نمی‌کنند، بلکه از به‌اصطلاح مرزهای ظرفیت سیاره‌ای صحبت می‌کنند. یکی از این محدودیت‌ها مربوط به تغییر کاربری زمین، به‌ویژه جنگل‌زدایی است. عبور از این حد، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به اقلیم، تنوع زیستی و بنیان‌های زندگی انسان وارد می‌کند.
بر اساس مطالعات «مرکز تاب‌آوری استکهلم» (Stockholm Resilience Centre)، دست‌کم ۷۵ درصد از پوشش جنگلی اولیه باید حفظ شود تا پایداری سامانه زمین تضمین شود. در حال حاضر، حدود ۳۲ درصد از سطح خشکی جهانی با جنگل پوشیده شده است، که به‌طور قابل توجهی کمتر از سطح تاریخی است.
ارزیابی کلی
با در نظر گرفتن پیامدهای جنگل‌زدایی جهانی، می‌توان یک ارزیابی کلی ارائه داد: از دست دادن حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد از مساحت جنگلی جهان می‌تواند برای عبور از چندین نقطه بحرانی زیست‌محیطی با پیامدهای بالقوه فاجعه‌بار برای آب و هوا، تنوع زیستی و بنیان زندگی انسان کافی باشد.
این ارزیابی بر اساس مدل‌ها و مطالعات علمی مختلف در مورد مرزهای ظرفیت سیاره‌ای است. جنگل‌ها تثبیت‌کننده‌های اصلی اکوسیستم جهان هستند. از دست دادن وسیع آن‌ها منجر به:
- کاهش شدید ظرفیت ذخیره‌سازی دی‌اکسید کربن (CO₂) زمین،
- مختل شدن چرخه آب در سطح منطقه‌ای و جهانی،
- کاهش گسترده تنوع گونه‌ها،
و به‌خطر انداختن بنیان‌های زندگی میلیاردها انسان خواهد شد.
جنگل‌های بارانی گرمسیری مانند آمازون به‌ویژه حیاتی هستند. پژوهشگران هشدار می‌دهند که حتی از دست دادن ۲۰ تا ۲۵ درصد از منطقه آمازون احتمالاً کل اکوسیستم را دچار دگرگونی خواهد کرد و تأثیرات جهانی خواهد داشت. با تعمیم این موضوع به تمامی جنگل‌های جهان، احتمالاً از دست دادن بیش از نیمی دیگر قابل جبران نخواهد بود.
اگر جنگل‌زدایی جهانی با سرعت کنونی خود ادامه یابد، ممکن است طی ۱۰ تا ۲۰ سال آینده به نقاط عطف بحرانی - مثلاً در منطقه آمازون - برسیم. این امر سبب آسیب‌های زیست‌محیطی برگشت‌ناپذیری خواهد شد و بقای انسان را نیز به خطر خواهد انداخت.
اگر اقدامات متقابل جدی انجام نشود، انتظار می‌رود نقطه اوج در آمازون - و به‌همراه آن یک اثر دومینوی زیست‌محیطی جهانی - حداکثر تا سال ۲۰۴۵ فرا برسد. فرصت برای اقدام مؤثر هر لحظه کمتر و کمتر می‌شود. بشریت در آستانه فروپاشی قرار دارد.
این بدان معنا نیست که بشریت فوراً «نابود» خواهد شد، اما موجی از بحران‌ها را به‌دنبال خواهد داشت: گرسنگی، کمبود آب، مهاجرت، بیماری‌ها، بی‌ثباتی سیاسی و فروپاشی اقتصادی. تمدنی که ما می‌شناسیم به‌شدت در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
نظرها
نظری وجود ندارد.