ایران برای ۲۰۰ هزار تبعه افغانستان «ویزای کارگری» صادر می‌کند

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی ایران اعلام کرد برنامه صدور «ویزای کارگری» برای شهروندان افغانستان از مهرماه با هماهنگی وزارت امور خارجه آغاز می‌شود. بر اساس این طرح، سهمیه اولیه تا سقف ۲۰۰ هزار ویزا تعیین شده است.

سید مالک حسینی، معاون کارآفرینی و توسعه اشتغال وزارت کار، گفت هدف از این ابتکار تنظیم بازار کار اتباع خارجی و مهار ورود و اقامت غیرقانونی است، در عین حال فرصت‌های شغلی در اولویتِ متقاضیان ایرانی خواهد بود.

حسینی گفت:

به‌گفته او، ویزای کارگری ۹ماهه تنها در صورتی به متقاضیان افغانستانی داده می‌شود که برای آن شغل، متقاضی ایرانی موجود نباشد و تمدید آن به عملکرد شغلی و نیاز بازار وابسته است.

حسینی افزود بخش مهمی از طرح، شفافیت و سازوکارهای نظارتی است تا اشتغال کارگران افغان قانون‌مند و تحت نظارت دولت انجام شود. او مدعی شد که این برنامه همچنین به رسمی‌سازی اشتغال بخشی از مهاجران افغانستانی ساکن ایران کمک می‌کند.

اعلام این سیاست هم‌زمان است با تشدید بازگشت/اخراج مهاجران فاقد مدرک؛ بنا بر گزارش‌ها بیش از یک میلیون نفر از اوایل ۲۰۲۴ به افغانستان بازگشته‌اند. کارشناسان می‌گویند این برنامه می‌تواند کمبود نیروی کار در بخش‌هایی مانند کشاورزی و ساختمان را جبران کند؛ با این حال موفقیت آن به تعادل میان اولویت‌های اشتغال داخلی و ملاحظات انسانی بستگی دارد.

اخراج کارگران افغانستانی در چند ماه گذشته، بخش‌های حیاتی اقتصاد ایران را با بحران کمبود نیروی کار و افزایش هزینه‌ها مواجه کرده است. ایرج رهبر، رئیس کانون انبوه‌سازان تهران، مردادماه گذشته، از کاهش راندمان کار در صنعت ساختمان و توقف برخی پروژه‌ها خبر داد و تصریح کرد که «بیش از ۵۰ درصد کارگران ساختمانی در تهران از اتباع افغان بودند.»

به‌گفته‌ی رهبر، جایگزین شدن کارگران ایرانی، قیمت تمام شده‌ کار را بالا می‌برد، زیرا «نرخ دستمزد کارگر ساختمانی ایرانی دو برابر دستمزد کارگر افغان است». این کارگران به‌دلیل دستمزد پایین‌تر و عدم قرارگیری در لیست بیمه، گزینه‌ ارزان‌تری برای کارفرمایان بودند.

این کمبود تنها به بخش ساختمان محدود نمی‌شود؛ در بخش خدمات شهری نیز، ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، مرداد گذشته از کاهش ۸۰ درصدی نیروهای پیمانکاری شهرداری (پاکبانان) خبر داد که پیش از این حدود ۶۰ درصد از آن‌ها را اتباع خارجی تشکیل می‌دادند.

ایران میزبان جمعیتی از پناهنده‌ها و مهاجران افغانستانی است؛ بسیاری از آنان در شرایط اقتصادی دشوار و با وضعیت حقوقی نامطمئن زندگی می‌کنند.

هفته گذشته خبرگزاری کار ایران (ایلنا) در گزارشی نوشت که حضور جمعیت کارگران مهاجر، به‌ویژه اتباع افغانستانی، در سال‌های اخیر در ایران، اگرچه به ستون فقرات بخش‌هایی چون ساختمان، کشاورزی و خدمات تبدیل شده، اما این نیروی کار ارزان و در دسترس، به بهترین «سوژه» برای استثمار کارفرمایان تبدیل شده‌اند؛ کارگرانی که نه بیمه دارند، نه قرارداد و در صورت فوت ناشی از حادثه کار، اغلب از دریافت «دیه» نیز محروم می‌مانند.