بحران آب در سیستان و بلوچستان؛ تخصیص تبعیض‌آمیز منابع آبی

حسین ظفری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور، سه‌شنبه ۲۰ آبان با اعلام این موضوع، استان‌های شرقی و جنوبی ایران از جمله سیستان و بلوچستان (به‌ویژه مناطق شمالی آن)، خراسان جنوبی، جنوب خراسان رضوی و شمال هرمزگان را به عنوان مناطقی که بیشترین فشار کم‌آبی را تحمل می‌کنند، معرفی کرد.

وضعیت قرمز در شرق کشور و تشدید بحران خشکسالی

سخنگوی سازمان مدیریت بحران با تأکید بر این‌که میزان بارش سال جاری در مقایسه با ۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است، عامل اصلی بحران کنونی را افزون بر کاهش چشمگیر بارندگی، برداشت‌های بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی و همچنین وضعیت نامناسب سدها دانست. این ترکیب بحرانی، مشکلات تأمین آب را در پهنه‌های وسیعی از کشور به شدت تشدید کرده است.

در میان این مناطق، سیستان و بلوچستان با بحرانی‌ترین وضعیت کم‌آبی در کشور دست‌وپنجه نرم می‌کند. پیامدهای مستقیم این وضعیت در استان، فراتر از یک چالش محیط زیستی، به یک بحران انسانی تبدیل شده است. خشک‌شدن چاه‌ها و منابع آب زیرزمینی، نابودی تدریجی کشاورزی محلی که تنها راه امرار معاش بومیان است و در نهایت، مهاجرت اجباری روستاییان، تنها بخشی از زنجیره این بحران گسترده در بلوچستان است که زندگی میلیون‌ها شهروند بلوچ را در معرض خطر مستقیم قرار داده است.

وضعیت ناامیدکننده بارش‌ها

سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی، اظهار امیدواری کرد که با وجود آغاز کم‌بارش پاییز، وضعیت بارش‌ها از آذرماه تا زمستان به حالت نرمال بازگردد. اما وی تأکید کرد که نرمال بودن به معنای جبران کامل خشکسالی نیست و تنها بخشی از کسری منابع آبی را جبران خواهد کرد.

ظفری با توجه به حجم بالای برداشت از منابع زیرزمینی و وضعیت نامطلوب سدها، مهم‌ترین تدبیر لازم برای مدیریت شرایط را مشارکت و همراهی مردم در مدیریت مصرف بهینه آب دانست. در حالی که تنها استان‌های نوار شمالی (مازندران، گیلان و بخش‌هایی از گلستان) بارش‌های نرمال را تجربه کرده‌اند، سایر مناطق کشور همچنان با تنش آبی مواجه هستند و مدیریت این وضعیت بدون صرفه‌جویی عمومی میسر نخواهد بود.

تخصیص اعتبارات و محرومیت سیستان و بلوچستان

ظفری به تخصیص اعتبارات در بودجه کشور نیز اشاره کرد و گفت که مبلغی در حدود ۹ هزار میلیارد تومان برای طرح‌های انتقال آب در کلان‌شهرها مانند پروژه انتقال آب از طالقان به تهران، مصوب شده است. همچنین در بودجه سال ۱۴۰۴ نیز اعتباری برای تأمین آب شرب مناطق روستایی و عشایری با هدف تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام و مخازن ذخیره اختصاص یافته تا وضعیت تأمین آب در مناطق محروم و کم‌برخوردار بهبود یابد.

با این حال، کارشناسان معتقدند که در کنار تغییرات اقلیمی، سیاست‌های نادرست در تخصیص منابع آبی و بی‌توجهی به زیرساخت‌های حیاتی، بحران کم‌آبی در سیستان و بلوچستان را تشدید کرده است.

در حالی که برای مدیریت منابع آبی در استان‌های برخوردار طرح‌هایی اجرا می‌شود، سیستان و بلوچستان همچنان از ابتدایی‌ترین امکانات آب آشامیدنی پایدار و شبکه آبرسانی مناسب محروم است. این تفاوت در زیرساخت‌ها، عمق بحران و فوریت رسیدگی به وضعیت سیستان و بلوچستان را بیش از پیش نمایان می‌سازد.