ایران و پاکستان مهاجران افغانستانی را همچنان به کشور بحران‌زده‌شان بازمی‌گردانند

روند بازگرداندن مهاجران افغانستانی از دو کشور همسایه، ایران و پاکستان ادامه دارد و خبرگزاری باختر تحت کنترل طالبان گزارش داده است که تنها در روز گذشته، سه‌شنبه ۲۰ آبان / ۱۱ نوامبر ۱۴۹۲ خانواده مهاجر به افغانستان بازگردانده شدند. روز پیش از آن نیز نزدیک به دو هزار خانواده بازگشته بودند.

گذرگاه‌های مرزی ایران با افغانستان، شامل پل ابریشم در نیمروز و اسلام قلعه در هرات، روز گذشته شاهد اخراج خانواده‌های افغان بوده‌اند. ۳۱ خانواده از طریق پل ابریشم نیمروز و ۶۶ خانواده از طریق اسلامقلعه هرات اخراج شدند.

در مرز با پاکستان، گذرگاه‌های سپین‌بولدک در قندهار، تورخم در ننگرهار و بهرامچه هلمند  بیشترین حجم از اخراج‌شدگان را پذیرفتند. ۸۲۸ خانواده از طریق سپین‌بولدک قندهار، ۴۴۲ خانواده از طریق تورخم ننگرهار و ۱۲۵ خانواده از طریق بهرامچه هلمند با کشورشان بازگردانده شدند.

همزمان با این روند، کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) نیز تأیید کرده که روزانه حدود هفت هزار نفر از پاکستان به افغانستان بازمی‌گردند.

در روزهای اخیر در ایران، طرح‌های «مقابله با اتباع خارجی غیرمجاز» نیز به اجرا درآمده است. در شهرستان آرادان، واقع در استان سمنان روز چهارشنبه ۲۱ آبان / ۱۲ نوامبر اعلام شد که ۱۷ تبعه خارجی فاقد مدارک قانونی پس از تعقیب و گریز دستگیر شدند. همچنین، روز گذشته نیز اعلام شد که در شهرستان زابل، واقع در استان سیستان و بلوچستان، ۲۰۰ تن از «اتباع خارجی غیرمجاز» جمع‌آوری و دستگیر شده‌اند.

موج بازگشت گسترده مهاجران افغانستانی، فشار جدی بر توانایی‌های اقتصادی و اجتماعی افغانستان وارد کرده است. بر اساس گزارش اخیر برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP)، از سپتامبر ۲۰۲۳ تاکنون بیش از ۴,۵ میلیون نفر به افغانستان بازگشته‌اند که این امر به تنهایی موجب افزایش بیش از ۱۰ درصدی جمعیت شده است.

این بازگشت‌ها در شرایطی صورت می‌گیرد که بیشتر خانوارهای افغانستانی با فقر و ناامنی معیشتی دست و پنجه نرم می‌کنند. آمار تکان‌دهنده برنامه توسعه سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که ۹۰ درصد از خانواده‌ها برای زنده‌ماندن به کاهش وعده‌های غذایی، فروش دارایی‌های خود و قرض گرفتن متوسل می‌شوند. بیش از ۸۰ درصد از خانواده‌ها بدهکار هستند و مقدار معمول بدهی بین ۳۷۳ تا ۹۰۰ دلار آمریکا متغیر است.

کسانی که به افغانستان بازگردانده شده‌اند نیز در شرایط بسیار دشواری قرار دارند. گزارش سازمان ملل حاکی از آن است که بیکاری در میان بازگشت‌کنندگان در غرب افغانستان بین ۸۰ تا ۹۵ درصد متغیر است و بسیاری از آن‌ها با بحران مسکن و کمبود فضای کافی برای زندگی روبه‌رو هستند.

این موج عظیم، بار سنگینی بر دوش جوامع میزبان می‌گذارد و رقابت بر سر مشاغل، مسکن و خدمات اولیه را تشدید می‌کند، که خود خطر بی‌ثباتی بیشتر را به دنبال دارد.

زنان و دختران در خانوارهای بازگشته، که تعدادشان در ماه‌های اخیر افزایش یافته است، به‌دلیل محدودیت‌های جابه‌جایی، با موانع نامتناسبی در تأمین نیازهای اولیه و دسترسی به معیشت مواجه هستند.