بحران آب و سناریوی پرهزینه انتقال از خلیج فارس «فقط برای نجات جان مردم»

عباس علی‌آبادی، وزیر نیروی دولت پزشکیان روز شنبه ۲۴ آبان به خبرگزاری دولت جمهوری اسلامی (ایرنا) گفت که انتقال آب از خلیج فارس به تهران «به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست» اما در عین حال افزود:

در حالی که تهران و همه مناطق ایران روزهای بحرانی کم‌آبی را تجربه می‌کند و طی هفته گذشته خبرهایی از افت بی‌سابقه ذخایر سدهای پایتخت، قطعی‌های مقطعی آب در برخی مناطق، و هشدار کارشناسان درباره «نزدیکی پایتخت به مرز تنش آبی جدی» منتشر شده است، اظهارات تازه وزیر نیرو بار دیگر بحث انتقال آب از خلیج فارس به تهران را در مرکز توجه قرار داد؛ پروژه‌ای که کارشناسان همواره درباره هزینه‌های سرسام‌آور و آثار مخرب و بلندمدت آن بر محیط زیست هشدار داده‌اند.

تازه‌ترین موضع وزیر نیرو در شرایطی بیان می‌شود که بحران کم‌آبی طی روزهای گذشته به مرحله‌ای رسیده که برخی مقامات شهری از «فشار بی‌سابقه بر شبکه تامین آب تهران» سخن گفته‌اند. بنا به گزارش‌ها، مجموع منابع آب پایتخت به کمترین سطح دو دهه اخیر رسیده و وزارت نیرو دستور محدودسازی مصارف غیرضروری، شست‌وشوی شهری و آبیاری برخی فضاهای سبز را صادر کرده است.

علی‌آبادی در مصاحبه‌ با ایرنا توضیح داد که پروژه انتقال آب از خلیج فارس، چه به‌صورت خط لوله مستقیم و چه از طریق شیرین‌سازی و سپس انتقال، هزینه‌های هنگفتی دارد و تنها در شرایط بحرانی قابل بررسی است.

او گفت:

برنامه جایگزین: شیرین‌سازی در جنوب و آزادسازی آب برای شمال

علی‌آبادی در بخش دیگری از سخنانش راهبرد وزارت نیرو را توضیح داد:

ساخت آب‌شیرین‌کن‌های عظیم در چابهار، بندرعباس و خوزستان و تامین آب پایدار برای مناطق جنوبی از طریق آب‌شیرین‌کن‌ها و آزاد شدن آب‌های بالادست (که اکنون برای جنوب منتقل می‌شود) جهت تامین آب تهران و استان‌های شمالی.

به گفته وزیر نیرو، این مدل در صورت بهره‌برداری کامل می‌تواند بخشی از معادله آبی کشور را اصلاح کند و وابستگی پایتخت به انتقال‌های طولانی‌مدت بین‌حوضه‌ای را کاهش دهد؛ هرچند تمامی این برنامه‌ها نیازمند «کارشناسی دقیق و سرمایه‌گذاری سنگین» است.

وزیر نیرو هشدار داد که در صورت اجرای پروژه انتقال، این آب باید فقط برای نیازهای حیاتی مصرف شود و این آب برای کشاورزی یا مصارف غیرضروری نباید استفاده شود.

با وجود هشدارهای مکرر درباره بحران آب، بی‌عملی و کندی جدی وزارت نیرو در دو حوزه حیاتی یعنی هدررفت گسترده آب در شبکه انتقال و اصلاح الگوی مصرف، به یکی از محورهای اصلی انتقادها تبدیل شده است.

طبق آمارهای رسمی، حدود ۲۵ تا ۳۰ درصد آب شرب کشور پیش از رسیدن به مصرف‌کننده در شبکه فرسوده شهری و روستایی تلف می‌شود؛ رقمی که معادل چند سد بزرگ است و در بسیاری از کشورها کمتر از ۱۰ درصد است.

با این حال، پروژه‌های نوسازی شبکه به کندی پیش می‌روند و بودجه‌های اعلام‌شده هرگز متناسب با عمق بحران نیست. در سطح مصرف نیز، وزارت نیرو طی سال‌های گذشته نتوانسته سیاست مؤثری برای کاهش مصرف خانگی، کنترل برداشت بی‌رویه کشاورزی، یا اصلاح الگوی کشت پرآب‌بر طراحی و اجرا کند. نتیجه آنکه بخش بزرگی از آب کشور همچنان در کشاورزی کم‌بازده، آبیاری غیراصولی و مصارف غیرضروری هدر می‌رود.