مرضیه جعفری: چرا تاج و شرکا سرمربی برتر فوتبال آسیا را دوست ندارند؟

تیم ملی فوتبال زنان ایران ۸ آذر ۱۴۰۴ در یک بازی تدارکاتی دو بر صفر به ترکمنستان باخت. در همین روز تیم ملی فوتسال زنان ایران در مسابقات جهانی بازی را یک بر سه به ایتالیا واگذار کرد تا وداعی زودرس داشته باشد. باخت زنان فوتبالیست و فوتسالیست چند روز بعد از شکست تیم ملی مردان مقابل ازبکستان رخ داد تا زنگ خطر جا ماندن ایران از فوتبال رو به پیشرفت آسیا بلندتر به صدا درآید. فدراسیون فوتبال هر چقدر که برای مردان فوتبالیست دست و دلباز است، برای زنان خست به خرج می‌دهد.

مردان گران‌فروش

تیم ملی فوتبال مردان ایران برای دومین مرتبه در فاصله چند ماه به ازبکستان باخت. باخت دوباره مردان فوتبالیست در حالی رخ داد که فدراسیون فوتبال برای افزایش «توان فنی» به تازگی «آنتونیو گالیاردی» ایتالیایی را به مربیان پرتعداد تیم ملی مردان افزوده است. پیش از او «آنتونیو مانیکونه» و «آلین دینکا» هم به سرمربی این تیم کمک می‌کردند.

در کنار این سه مربی غیر ایرانی، سعید الهویی، آندرانیک تیموریان، رحمان رضایی، هومن افاضلی، علی‌اصغر قربانعلی‌پور و علی کمانگری شش دستیار دیگر امیر قلعه نویی در قامت سرمربی تیم ملی فوتبال مردان ایران هستند که حالا دیگر توان پیروزی بر رقیبان آسیایی را هم ندارد.

تنها افتخار تیم پرشمار مربیان تیم ملی مردان راهیابی سریع به جام جهانی ۲۰۲۶ است که با حضور ۴۸ تیم برگزار خواهد شد و رسیدن به جمع حاضران نه کاری خارق‌العاده سخت، همچون نخستین صعود به این مسابقات در سال ۱۹۷۸ که تنها ۱۶ تیم شانس آن را داشتند و نه حتی چون ۱۹۹۸ که دور تازه‌ای از فوتبال پس از انقلاب ۱۳۵۷ بود، که کمترین موفقیت برای تیمی است با برخوردار بودن از بازیکنانی توانمند با سابقه بازی در باشگاه‌های اروپایی.

سرمربی تیم ملی مردان که فدراسیون فوتبال و مالکان باشگاه‌های خصوصی تا حد توان هر چه که خواسته است را برآورده کرده‌اند، پر مدعا در برنامه‌های تلویزیونی از دستاوردهای نداشته‌اش داستان سرایی می‌کند و می‌گوید اگر لازم باشد لیگ برتر باشگاه‌ها را برای آماده‌سازی تیم ملی تعطیل خواهد کرد.

امیر قلعه‌نویی سالها «بهترین» سرمربی فوتبال مردان ایران نامیده شد. او در استقلال تهران و سپاهان اصفهان پنج بار قهرمان لیگ برتر شد تا عنوان «پر افتخارترین» مربی را صاحب شود. همین عنوان سبب شد او یک مرتبه در سال ۱۳۸۵ سرمربی تیم ملی شود. این دوره اما طولانی نشد تیر ۱۳۸۶ قلعه‌نویی که با داشتن بازیکنان با کیفیت توفیقی در بازی‌های آسیایی نداشت، برکنار شد. حدود پانزده سال بعد، پس از شکست فاجعه‌بار ایران در جام جهانی ۲۰۲۲ مقابل انگلیس و پس از آن باخت در برابر آمریکا، فدراسیون فوتبال بار دیگر در یک اقدام تعجب‌آور سکان تیم ملی مردان را به او سپرد که سالها بود در عرصه باشگاهی هم موفقیتی کسب نکرده بود.

رسیدن او به مقام سرمربیگری تیم ملی در ماه‌های پس از اعتراض‌های گسترده به قتل ژینا امینی که واکنش چند مربی و بازیکن فوتبال مردان را هم به همراه داشت، در حالی که پیشتر مربیان دیگری به عنوان نامزد این پست معرفی شده بودند، شائبه دخالت نهادهای امنیتی در ترقی قلعه‌نویی را پررنگ کرد. یحیی گل‌محمدی و علی دایی دو رقیب داخلی او به دلیل موضع‌گیری آشکار در حمایت از معترضان که شانس بیشتری داشتند تا جانشین کارلوس کیروش پرتغالی شوند، به دلیل همین واکنش‌ها حذف شدند. دایی برای همیشه از فوتبال کنار رفت و گلمحمدی به استعفاء از پرسپولیس مجبور شد. قلعه‌نویی که قبل تر هم نشان داده بود زیست «زیر سایه بزرگان» را بلد است، این بار هم «امین» مهدی تاج و محمدمهدی نبی شد تا تیم ملی نامحبوب و از چشم مردم افتاده را «جمع و جور» کند.

فدراسیون فوتبال ایران که باشگاه‌ها را به رعایت سقف قرارداد و بارگذاری قرارداد بازیکنان و کادر فنی در سامانه تعیین شده مکلف کرده است، هنوز مبلغ قرارداد سرمربی و دستیاران او در تیم ملی را به دلیل «محرمانگی» پنهان نگه داشته است. اسفند ۱۴۰۱ کوتاه پس از رسیدن قلعه نویی به سرمربیگری تیم ملی مردان، رسانه‌ها مبلغ قرارداد او را ۴۰ میلیارد تومان اعلام کردند. سخنگوی وقت فدراسیون فوتبال در واکنش به این رقم گفت که نه تایید و نه تکذیب می‌کند.

روزنامه فرهیختگان آذر ۱۴۰۳ با بررسی گزارش مالی فدراسیون فوتبال هزینه دستمزد و پاداش مربیان تیم‌های ملی را ۱۰۸ میلیارد تومان گزارش کرد که نسبت به سال ۱۴۰۲-۱۴۰۳ حدود سی میلیارد تومان بیشتر شده بود. کادر فنی تیم ملی بزرگسالان مردان بیشترین سهم را از این مبلغ دارد. چرا که مبلغ قرارداد مربیان سایر تیم‌ها از زبان خود مربیان اعلام شده است. در برخی از رده‌های سنی هم فدراسیون فوتبال با دعوت بازیکنان ثروتمند، هزینه اردو و دستمزد مربیان را از طریق خانواده این بازیکن‌ها تامین می‌کند.

مرضیه جعفری: «ققنوس» فوتبال زنان

پر افتخارترین سرمربی فوتبال زنان در ایران بیش از دو برابر امیر قلعه‌نویی عنوان قهرمانی در لیگ برتر را دارد؛ ۱۱ مرتبه و دو نایب قهرمانی. همه این موفقیت‌ها تا ۴۳ سالگی به دست آمده است. او تابستان ۱۴۰۴ پس از اینکه تیم ملی فوتبال زنان ایران درگیر اختلاف‌های داخلی شد جای مریم آزمون را که طی دو دوره هفت سال سکان این تیم را در دست داشت، گرفت. تیم فوتبال زنان در شرایطی به سرمربی خاتون واگذار شد که ۱۲ مسابقه آخر را باخته بود.

مرضیه جعفری در آغاز کار، بدون اردوی تدارکاتی و بازی دوستانه تیم زنان را به مسابقات جام ملت‌های آسیا رساند. تیم او در مسابقات مقدماتی سه حریف خود را شکست داد و تنها به لبنان باخت، با ۱۴ گل زده در مقابل پنج گل خورده تمجید کارشناسان فوتبال آسیا را برانگیخت.

همین موفقت به همراه صعود خاتون بم به جمع هشت تیم برتر باشگاه‌های آسیا کنفدراسیون فوتبال آسیا را قانع کرد تا مرضیه جعفری را بهترین سرمربی فوتبال زنان قاره معرفی کنند؛ مقامی که هیچ یک از مربیان تیم‌های مردان ایران به آن نرسیده‌اند. تنها یک بار امیر قلعه‌نویی تا جایگاه دوم پیش رفت که علت آن هم حذف مربیان غیر آسیایی از دور رقابت بود.

در کنار او، زهره جعفری، سرمربی نوجوانان باشگاه سپاهان اصفهان هم جایزه بهترین مربی جوان و استعدادیاب ۲۰۲۵ آسیا را به دست آورد. در گروه مردان تا به حال هیچ یک از مربیان ایران به این جایگاه دست نیافته‌اند و فوتبال پایه مردان در ایران به گفته مسئولان به فساد مالی و رشوه آلوده است.

ارزش دست یافتن دو مربی فوتبال زنان ایران به جایزه بهترین مربی سال آسیا هنگامی آشکار خواهد شد که بدانیم فوتبال زنان در ایران با چه موانع سختی روبرو است. اجبار به تمرین و بازی با حجاب که کار بازیکنان را سخت‌تر می‌کند و عدم حمایت مالی از سوی فدراسیون فوتبال، کمیته ملی المپیک و وزارت ورزش و جوانان، نداشتن زمین مناسب تمرین و بازی، سرمایه‌گذاری نکردن باشگاه‌های پرطرفدار در لیگ مردان برای تیم زنان، کم بودن شمار مربیان و ده‌ها مانع و محدودیت دیگر که به قصد بیرون راندن زنان از فوتبال بر آنها تحمیل شده، هیچ یک نتوانسته‌اند راه پیشرفت و پرواز مرضیه جعفری و زنان فوتبالیست ایران را مسدود کنند.

شاید انتظار می‌رفت پس از موفقیت بی‌سابقه مربیان زن ایران در قاره آسیا فدراسیون فوتبال برای نمایش هم که بود کمی مطالبات سرمربی تیم ملی زنان را جدی می‌گرفت و به او و زهره جعفری پاداشی شایسته زحماتشان می‌داد. انتظار بیهوده بود چرا که فدراسیون فوتبال که حاضر به افشای رقم قرارداد جعفری با تیم ملی نیست، درخواست چند باره‌اش برای اضافه شدن یک دستیار غیرایرانی را نادیده گرفته است.

آغاز کار او در تیم ملی فوتبال زنان خوشایند اعضای هیئت رئیسه فدراسیون نبود. فریده شجاعی در نقش عضو هیئت رئیسه و معاون زنان فدراسیون فوتبال گفت که جعفری باید میان خاتون بم و تیم ملی یکی را انتخاب کند. جعفری در یک گفت‌وگو رقم قراردادش با باشگاه بم را ۲٬۵ میلیارد تومان اعلام کرد؛ رقمی ناچیز در مقایسه با دستمزد مردان فوتبالیست. برای نمونه چهار باشگاه سپاهان اصفهان، تراکتور تبریز، استقلال و پرسپولیس تهران برای فصل جاری بازیکنانی را با دستمزد بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان خریداری کردند. علاوه بر این چندین فوتبالیست با سابقه بازی در لیگ‌های معتبر اروپایی با دستمزد بیش از یک میلیون یورو برای این تیم‌ها بازی می‌کنند.

او که خاتون را از خاکستر زلزله بم در سال ۱۳۸۱ به صدر فوتبال زنان ایران رسانده است اما به رئیس فدراسیون فوتبال گفت که اگر بم را ترک کند، خاتون، فرزند او خواهد مرد.

جعفری چند سال قبل، اردیبهشت ۱۴۰۰ در حالی که تیمش در کورس قهرمانی بود، مرگ تنها فرزندش را تجربه کرد. خود او در یک گفت‌وگو گفت در شبی که تیم به اصفهان می‌رفت، حال پسرش بد و مجبور شد او را به بیمارستان ببرد و به تهران اعزام کند. خاتون بم که آن دوره با نام شهرداری بم در لیگ برتر زنان ایران حضور داشت، قهرمانی فصل ۱۳۹۹ را از دست داد.

برای مرضیه جعفری که چهار سال است تصویر ساعد ـ فرزندش ـ را به بخشی جداناشدنی از خود تبدیل کرده است، «مرگ» و «از دست دادن» تجربه‌ای تازه نبود. سال ۱۳۸۲ زلزله بم جان ۱۷ تن از بازیکنان تیم او را گرفت. روایت خود او از آن فاجعه چنین است: «سال ۸۱ یک تیم فوتسال داشتم که در سه رده نوجوانان، جوانان و بزرگسالان کار می‌کردیم. من وقتی زلزله شد در اصفهان بودم و وقتی برگشتم از ۱۸بازیکنی که داشتم، ۱۶ -۱۷ نفر را از دست دادم. خانواده همسرم هم فوت شدند».

زلزله آن سال بم را سوگوار کرد. نهادهای دولتی شمار کشته‌شدگان را ۳۴ هزار تن و مجروحان را ۲۰۰ هزار تن اعلام کرده‌اند. ساکنان بم و داوطلبانی که برای کمک به بم رفتند اما شمار کشته شدگان را ۵۰ هزار تا ۷۰ هزار تخمین زدند. برای مرضیه جعفری آن سال و سالهای بعد سخت بود، چرا که «مردم دیگر دل و دماغ هم نداشتند.»، او اما تسلیم نشد: «به هر حال با سختی دوباره از اول کارم را به خاطر مردم شروع کردم».

جعفری از آغاز تاسیس سرمربی تیم فوتبال زنان بم بود. به گفته او؛ بم تنها شهری است که «فوتبال زنان را از فوتبال مردان بیشتر دوست دارند».

سوم دی ۱۴۰۲ هم یکی دیگر از روزهای تلخ فراموش‌نشدنی برای جعفری، خاتون بم و فوتبال زنان ایران است؛ ملیکا محمدی، هافبک محبوب خاتون بم و تیم ملی فوتبال زنان ایران به دلیل واژگونی خودرو جانش را از دست داد. محمدی از بازیکنان محبوب فوتبال زنان در ایران بود. او فوتبال را در ایالات متحده آمریکا آغاز کرد. متولد ۱۳۷۹ در شیراز بود و ۱۵ سالگی هنگامی که به تیم ملی نوجوانان ایران دعوت شد، به ایران بازگشت و پس از آن در لیگ برتر زنان ایران ماند.

«مردان تاج» موفقیت زنان را دوست ندارند

شروع کار جعفری در تیم ملی زنان ایران با تجاوز نظامی اسرائیل به ایران همزمان بود. زنان فوتبالیست ایران برای رسیدن به اردن، میزبان مسابقات مقدماتی ناچار شدند ساعت‌ها پرواز کنند. فدراسیون فوتبال گفته بود که ممکن است تیم ایران از بازی‌های مقدماتی انصراف دهد.

پرواز طولانی به اردن بدون اردوی تدارکاتی در روزهایی که نگرانی جمعی بر ایران حاکم بود مانع موفقیت جعفری و شاگردانش نشد. آنها سنگاپور و بوتان را شکست دادند. در سومین بازی به سد لبنان خوردند تا صعودشان به آخرین بازی در برابر میزبان گره بخورد. این بازی را ایران دو بر یک پیروز شد تا به جام ملت‌های آسیا که اسفند ۱۴۰۴ در استرالیا شروع خواهد شد، برسد.

فدراسیون فوتبال و سیاستمداران که به بهانه هر برد کم ارزش مردان فوتبالیست را از پاداش بی نصیب نمی‌گذارند، صعود تاریخی زنان فوتبالیست را شایسته پاداش برابر ندیدند. روزنامه شرق ۳۱ تیر ۱۴۰۴ نوشت پاداش مردان ۲۷ برابر پاداش زنان است. فدراسیون فوتبال که بازیکنان تیم ملی مردان را بابت هر پیروزی خارج از خانه ۵۵۰۰ یورو شارژ مالی می‌کرد، به زنان فوتبالیست و فوتسالیست ۲۰۰ یورو پاداش داد.

جعفری برای آماده‌سازی بازیکنان تیمش را تورنمنت سه جانبه هند برد. او و بازیکنانش برای رسیدن به هند ۲۹ ساعت در راه بودند، در حالی که تیم ملی مردان با پرواز چارتر به مسابقات اعزام می‌شود. در این تورنمنت تیم ملی ایران دو پیروزی مقابل نپال و هند کسب کرد.

سرمربی تیم ملی زنان ایران و برترین سرمربی آسیا از مسئولان فدراسیون فوتبال خواسته است یک دستیار خارجی به تیم مربیگری اضافه کنند. پاسخ فدراسیون فوتبال که سه مربی خارجی را در تیم ملی مردان استخدام کرده، نشنیدن این درخواست به بهانه نداشتن بودجه است. فدراسیون فوتبال که از استخدام دستیار برای جعفری سر باز می‌زند، آخرین اردوی آماده‌سازی تیم زنان را در غیاب او و دستیارانش شروع کرد.

جعفری به همراه خاتون بم در مسابقات باشگاه‌های آسیا حضور داشت. پروانه کران خسروی هم که قرار بود دستیار اول مرضیه جعفری شود، از سمت خود کناره‌گیری کرده است. پیش از او هم مهدیه مولایی کنار رفته بود تا جعفری در تیم ملی «دست تنها» برای رقابت با حریفانی که سالهاست فوتبال زنان را جدی گرفته‌اند، آماده شود.

او پیش از این نشان داده است که از سنگلاخ‌ها و موانع عبور می‌کند. در بم، از خاکستر زلزله قهرمان ایران را خلق کرده است. از ناامیدی روزنه‌ای به امید و غرور گشوده است و بر قله فوتبال زنان آسیا نشسته. جنگ در زمین فوتبال را بلد است، جنگ با دشمنان دوست‌نما را اما نه. او اگر مردان تاج بگذارند، بدون کمترین امکانات هم می‌تواند رقیبان را زمینگیر کند. مشکل اما پیش از رسیدن به میدان بازی، غلبه بر همه صاحبان منصبانی است که از موفقیت او «عزا» گرفته‌اند و قصد دارند نگذارند «قهرمان» نامدارتر و پرافتخارتر از نورچشمی‌هایشان در فوتبال مردان شود.