سقوط سرانه مصرف لبنیات در ایران در سایه تورم ۵۰ درصدی

افزایش قیمت لبنیات به مرحله‌ای رسیده که تغییر نرخ‌ها «روزانه» شده است و کارشناسان آن را نتیجه مستقیم جهش قیمت‌ها، ناتوانی خانوارها در تأمین مواد غذایی پایه و خروج تدریجی دهک‌های کم‌درآمد از بازار لبنیات می‌دانند.

امیرحسین اسماعیل‌پور، مدیرعامل یکی از کارخانه‌های لبنی به روزنامه همشهری اعلام کرد که مواد اولیه لبنیات در سه ماه اخیر ۷۰ درصد گران شده‌ و قیمت شیر خام از ۲۳ هزار تومان به ۳۵ هزار تومان رسیده است.

به‌گفته اسماعیل‌پور ۶۵ درصد قیمت شیر خام وابسته به نهاده‌های دامی است که در ماه‌های اخیر در سامانه بازارگاه به‌درستی تأمین نشده‌اند. همچنین قطعی‌های مکرر برق هزینه تولید را بالاتر برده و کارخانه‌ها که پیش‌تر پول شیر خام را با سه ماه تأخیر می‌دادند، اکنون مجبورند به‌صورت نقدی پرداخت کنند. تب برفکی نیز در برخی دامداری‌ها باعث ۳۰ درصد تلفات دام شده است.

به‌دنبال این افزایش‌ها، برگشت محصولات لبنی بالا رفته و کارخانه‌ها با افت محسوس فروش مواجه شده‌اند.

اسماعیل‌پور و علی احسان ظفری، رئیس اتحادیه فرآورده‌های لبنی، هر دو تأکید دارند که بخش مهمی از شیر خام کشور به ‌جای مصرف داخلی، صرف تولید شیرخشک برای صادرات می‌شود.

علی احسان ظفری می‌گوید:

به‌گفته او صادرات رسمی و غیررسمی شیرخشک ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار تن است و به‌گفته نیروی انتظامی بیش از ۵۰ درصد قاچاق شیرخشک به سمت پاکستان است.

از کل شیر خام کشور ۲۴ درصد برای شیر پاستوریزه؛ ۲۲ درصد برای پنیر؛ ۹ درصد برای ماست؛ ۱۲ درصد برای کره؛ ۱۳ درصد برای خامه و بخش قابل‌توجهی نیز به شیرخشک اختصاص یافته است.

در کنار بحران لبنیات، در روزهای اخیر معلوم شد که بازار تخم‌مرغ نیز با جهش کم‌سابقه روبه‌روست.

شانه ۳۰ عددی تخم‌مرغ در بسیاری از فروشگاه‌های تهران اکنون حدود ۲۳۰ تا ۲۵۰ هزار تومان قیمت دارد؛ یعنی قیمت هر تخم‌مرغ ۷۵۰۰ تا ۸۰۰۰ تومان و در مواردی حتی بالاتر است. همچنین بسته شش عددی تخم‌مرغ حدود ۷۰ هزار تومان؛ بسته ۹ عددی ۱۰۰ هزار تومان و بسته ۱۲ عددی ۹۵ تا ۱۰۵ هزار تومان شده است.

این در حالی است که حداقل حقوق کارگری در سال ۱۴۰۴ معادل حدود ۸۷ دلار است که بخش عمده آن صرف اجاره و حمل‌ونقل می‌شود؛ قدرت خرید پروتئین حیوانی برای میلیون‌ها خانوار به‌شدت کاهش یافته است.

از سوی دیگر، براساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ تورم نقطه به نقطه مهرماه سال جاری، رشد ۴۸,۶ درصدی داشته است. این بدان معناست که خانوارها برای تهیه همان سبد کالا و خدمات نسبت به مهر سال گذشته تقریباً ۵۰ درصد بیشتر هزینه کرده‌اند.

کارشناسان انتظار دارند پایان سال ۱۴۰۴ با تورمی بالاتر از سال‌های گذشته همراه باشد.

آن‌چه از مجموع این داده‌ها روشن می‌شود این است که مصرف لبنیات در ایران به پایین‌ترین سطح چند دهه اخیر رسیده است و خانواده‌های چهار دهک پایین –حدود ۴۰ تا ۴۵ میلیون نفر– عملاً از مصرف لبنیات محروم شده‌اند.

در چنین شرایطی، لبنیات و تخم‌مرغ که زمانی از اصلی‌ترین و ارزان‌ترین منابع پروتئین ایرانی‌ها بودند، به کالاهایی گران، نایاب و خارج از سبد غذایی بخش بزرگی از جامعه تبدیل شده‌اند.