ترامپ از نزدیکی صلح اوکراین می‌گوید؛ اروپا در فکر تضمین آتش‌بس

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از گفت‌وگوهای انجام‌شده با مقامات اروپایی و اوکراین اعلام کرد که دستیابی به راه ‌حلی برای پایان دادن به جنگ اوکراین «نزدیک‌تر از هر زمان دیگری» است.

او در واشنگتن با اعلام این‌که هیئت نمایندگی‌اش در جریان مذاکرات برلین «گفت‌وگوهایی بسیار طولانی و بسیار خوب» با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین و رهبران اروپایی داشته است، افزود: «به نظر می‌رسد اوضاع خوب پیش می‌رود.»

ترامپ در همین حال تأکید کرد که حل این بحران همچنان دشوار است و یادآور شد که پیش‌تر نیز بارها با روسیه برای یافتن راه‌ حل گفت‌وگو کرده است. او از «حمایت عظیم» اروپا در تلاش‌ها برای برقراری آتش‌بس قدردانی کرد و گفت که برای رسیدن به این هدف، روسیه و اوکراین باید «بر سر یک خط مشترک» قرار بگیرند. به‌گفته او، در این مسیر با رهبران آلمان، ایتالیا، فنلاند، فرانسه، بریتانیا، لهستان، نروژ، دانمارک و هلند و همچنین با مقام‌های ناتو تماس تلفنی داشته است.

در برلین، هیأت‌های آمریکایی و اوکراینی از روز یکشنبه درباره طرح صلح ۲۰ ماده‌ای برای اوکراین مذاکره کردند. مقام‌های آمریکایی می‌گویند بر سر تقریباً ۹۰ درصد محورهای این طرح توافق حاصل شده است. کی‌یف پیش‌تر اعلام کرده بود که در ازای دریافت تضمین‌های امنیتی غرب، آماده است از عضویت در ناتو صرف‌نظر کند؛ به‌گفته زلنسکی، طرف آمریکایی نیز آمادگی خود را برای ارائه تضمین‌هایی هم‌تراز با ماده ۵ منشور ناتو نشان داده است. بر اساس این ماده هر کشور عضو ناتو که مورد حمله نظامی قرار گیرد دیگر اعضای ناتو از آن کشور حمایت و دفاع خواهند کرد.

با این حال، اصلی‌ترین نقطه اختلاف همچنان مسئله امتیازات ارضی است. خبرگزاری رویترز به نقل از یک منبع آگاه گزارش داد که آمریکا کی‌یف را برای عقب‌نشینی نیروهایش از منطقه دونتسک در شرق اوکراین تحت فشار گذاشته است. زلنسکی این موضوع را «دردناک» توصیف کرد و تأکید کرد که اوکراین هرگز دونباس را—نه از نظر حقوقی و نه در عمل—به‌عنوان بخشی از روسیه به‌رسمیت نخواهد شناخت. او هشدار داد در صورت رد پیشنهادها از سوی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، اوکراین از آمریکا درخواست تحریم‌های بیشتر و ارسال سلاح خواهد کرد.

در همین حال، رهبران اروپایی با احتیاط ابراز خوش‌بینی کردند. فریدریش مرتس، صدراعظم آلمان که میزبان مذاکرات بود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «برای نخستین بار از آغاز جنگ، امکان برقراری آتش‌بس قابل تصور شده است.» دونالد توسک، نخست‌وزیر لهستان، گفت که برای نخستین‌بار از مذاکره‌کنندگان آمریکایی شنیده است که در صورت حمله مجدد روسیه، آمریکا واکنش نظامی نشان خواهد داد. اولف کریسترسون، نخست‌وزیر سوئد، نیز تضمین‌ها را «شفاف‌تر و قابل‌اعتمادتر» دانست، اما هشدار داد که هنوز پرسش‌های دشواری—به‌ویژه درباره مرزها و اراده واقعی روسیه برای صلح—بی‌پاسخ مانده است.

در کنار این تحولات، رهبران اروپایی حاضر در مذاکرات برلین با صدور بیانیه‌ای مشترک، گامی عملی برای تضمین هرگونه آتش‌بس احتمالی برداشتند. این بیانیه که پس از نشست شامگاهی در مقر صدراعظم آلمان منتشر شد، بر همکاری اروپا و آمریکا برای ارائه تضمین‌های امنیتی «قوی» و حمایت از بازسازی اقتصادی اوکراین تأکید دارد. مهم‌ترین محورهای این بیانیه شامل تشکیل یک نیروی چندملیتی به رهبری اروپا و با پشتیبانی آمریکا برای پشتیبانی از نیروهای اوکراینی و تأمین امنیت حریم هوایی و دریایی—حتی از طریق عملیات در داخل خاک اوکراین—است.

همچنین بر «حمایت پایدار و قابل‌توجه» از نیروهای مسلح اوکراین تأکید شده و هدف‌گذاری شده است که در دوران صلح، ارتش این کشور به ۸۰۰ هزار نیرو برسد تا بازدارندگی و توان دفاعی حفظ شود. ایجاد سازوکاری به‌رهبری آمریکا برای نظارت بین‌المللی بر آتش‌بس، هشدار زودهنگام نسبت به حملات احتمالی آینده، پیگیری نقض‌ها و واکنش به آن‌ها، و نیز سازوکار کاهش تنش برای اقدامات متقابل، از دیگر بندهای کلیدی این بیانیه است.

در این سند همچنین از «تعهد حقوقی الزام‌آور» سخن به میان آمده که در صورت هرگونه حمله مسلحانه آینده، مجموعه‌ای از اقدامات—از جمله به‌کارگیری نیروهای مسلح، حمایت‌های اطلاعاتی و لجستیکی و نیز اقدامات اقتصادی و دیپلماتیک—را فعال می‌کند. رهبران اروپایی همچنین با تأکید بر ضرورت جبران خسارت‌ها از سوی روسیه و اشاره به دارایی‌های روسی مسدودشده در اتحادیه اروپا، وعده سرمایه‌گذاری‌های گسترده برای بازسازی اقتصادی و زیرساختی اوکراین را داده و به توافق‌های تجاری متقابل اشاره کرده‌اند.

این بیانیه به امضای صدراعظم آلمان و همتایان او از فرانسه، بریتانیا، لهستان، ایتالیا، دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ و سوئد، به‌همراه رئیس شورای اروپا و رئیس کمیسیون اروپا رسید.

در نشست برلین، ولودیمیر زلنسکی و نمایندگان هیأت آمریکایی نیز حضور داشتند. با این حال، این توافق بیش از یک گام میانی نیست؛ چرا که روسیه در مذاکرات حضور نداشت و قرار است آمریکا نتایج را با کرملین در میان بگذارد—نقطه‌ای که سرنوشت نهایی ابتکار صلح به آن گره خورده است.