اخراج نزدیک به ۵ هزار خانواده مهاجر افغانستانی از ایران و پاکستان در یک هفته

در بازه زمانی یک‌هفته‌ای، ۳ هزار و ۱۳۰ خانواده از ایران و ۱ هزار و ۵۶۰ خانواده از پاکستان به افغانستان بازگردانده شده‌اند. این آمار را خبرگزاری دولتی «باختر»، که زیر نظر طالبان اداره می‌شود، منتشر کرده است.

مرزهایی شلوغ، بازگشت‌هایی اجباری

گذرگاه‌های مرزی میان افغانستان و دو کشور همسایه در روزهای گذشته صحنه عبور هزاران مهاجر بوده‌اند. به گزارش باختر:

نگرانی‌های حقوق بشری و وضعیت نامعلوم بازگشتی‌ها

در ماه‌های گذشته، روند اخراج مهاجران افغانستانی از کشورهای همسایه ــ به‌ویژه ایران و پاکستان ــ شدت گرفته است. سازمان‌های بین‌المللی و نهادهای حقوق بشری نسبت به این روند، و به‌ویژه نبود امکانات حمایتی کافی برای بازگشت‌کنندگان، هشدار داده‌اند.

اکثر این خانواده‌ها با چالش‌هایی مانند فقدان سرپناه، بیکاری، محرومیت از خدمات آموزشی و درمانی و همچنین ناامنی گسترده در افغانستان مواجه هستند. برخی از آنان حتی در خطر بازداشت، بازجویی یا حبس از سوی نیروهای طالبان قرار دارند.

مهاجران افغانستانی؛ گرفتار تبعیض‌های ساختاری در ایران و پاکستان

جامعه مهاجر افغانستانی در هر دو کشور میزبان، هدف تبعیض نهادینه‌شده و خشونت ساختاری قرار دارد. با وجود دهه‌ها مشارکت در اقتصاد، به‌ویژه در مشاغل یدی و سخت، آن‌ها از بسیاری از حقوق اساسی شهروندی، اجتماعی و انسانی محروم‌اند.

در ایران، مقررات رسمی اقامت افغانستانی‌ها را در ۱۶ استان کشور ممنوع کرده است. آن‌ها از خرید زمین و ملک محروم‌اند و در برخی شهرها مانند قشم و گراش حتی اجاره مسکن به آنان ممنوع است. این سیاست‌ها مهاجران را در موقعیتی ناامن، موقت و بدون حق بر فضا قرار می‌دهند.

در حوزه اشتغال نیز، محدودیت‌ها بسیار شدید است. افغانستانی‌ها عملاً به مشاغلی سخت و فرودست مانند کوره‌پزخانه‌ها، سنگ‌بری‌ها، سم‌پاشی در مزارع و لایروبی فاضلاب محدود شده‌اند. این در حالی‌ست که دستمزدهای پایین، نبود قرارداد رسمی و محرومیت از بیمه موجب شکل‌گیری یک چرخه‌ی استثمار نظام‌مند شده است؛ چرخه‌ای که با سکوت نهادهای دولتی و ناظر، تداوم یافته است.

تبعیض جنسیتی، نژادی و نسلی

ابعاد تبعیض تنها اقتصادی نیست. زنان ایرانی از نظر قانونی حق ازدواج با مردان افغانستانی را ندارند و فرزندان این ازدواج‌ها ــ حتی اگر در ایران متولد شده باشند ــ اغلب از مدارک هویتی و حقوق شهروندی محروم می‌مانند. این سیاست‌ها عملاً ساختار خانواده را تحت فشار قرار می‌دهند و فرایند هویت‌زدایی از نسل دوم مهاجران را تقویت می‌کنند.

در نظام آموزشی نیز، کودکان افغانستانی برای ثبت‌نام در مدارس دولتی با موانع جدی مواجه‌اند. بسیاری از این کودکان به دلیل محرومیت از تحصیل، وارد بازار کار غیررسمی شده‌اند. در پایتخت، تهران، ۹۰ درصد کودکانی که برای پیمانکاران شهرداری زباله‌گردی می‌کنند، از کودکان جامعه مهاجر افغانستانی هستند.

اخراج گسترده و پی‌درپی مهاجران افغانستانی در حالی ادامه دارد که هیچ‌یک از دولت‌های درگیر، چه میزبان و چه کشور مبدأ، پاسخی منسجم و مبتنی بر کرامت انسانی به مساله مهاجرت ارائه نکرده‌اند. جامعه مهاجر افغانستانی همچنان در مثلث ناامنی، تبعیض و بی‌حقوقی گرفتار است.