قتل دو زن افغانستانی در ایران: تلاقی مردسالاری و ناسیونالیسم
کبری رضایی و مریم اسحاقی دو زن افغانستانی در ایران کشته شدند. پلیس و رسانه‌ها تلاش کردند بر این جنایت سرپوش بگذارند. گفته می‌شود نزدیکان کبری رضایی بازداشت شده‌اند.
بخش جامعه زمانه
کبری رضایی و مریم اسحاق دو زن افغانستانی که در تهران و قم کشته شدند.
جسد مثله شده کبری رضایی، زن افغانستانی ساکن ایران پس از ۵۰ روز پیدا شد. قاتل او یک مرد ایرانی است. رسانه‌ها می‌گویند خانواده رضایی از گفت‌وگو با رسانه‌ها منع شده‌اند. همزمان رسانه‌های افغانستان از جمله «بامی نو» و «سنترال افغانستان» قتل یک دختر ۱۳ ساله افغانستانی در استان قم خبر دادند.
همزمان با خبر کشف پیکر بی جان الهه حسین‌نژاد، زن جوانی که به دست بهمن فرزانه، راننده تاکسی اینترنتی به قتل رسید، یک زن‌کشی دیگر هم گزارش شد اما بازتاب چندانی در رسانه‌های داخلی ایران نداشت. علت چه بود را می‌توان از گزارش «انصاف نیوز» که ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ منتشر شد، فهمید؛ هویت کبری مقتول به عنوان یک زن مهاجر. او یکی از چند میلیون افغانستانی ساکن ایران بود که پس از سرکوب قیام ژینا خشونت کم سابقه‌ای را هم از جانب حکومت و هم جامعه ایران تجربه می‌کنند.
نزدیکان به خانواده کبری رضایی که پیکر مثله شده‌اش ۱۹ خرداد ۱۴۰۴ به خاک سپرده شد، به انصاف نیوز گفتند: «از خانواده خواسته شده است که برای قصاص پیگیری نکنند.»
در یک خبر دیگر دو رسانه افغانستانی به نقل از منابع خود گزارش کردند مریم اسحاقی، ۱۳ ساله با تابعیت افغانستان ۱۶ خرداد هنگامی که با خانواده‌اش برای کار فصلی به روستای «یکه باغ» رفته بود، جان خود را از دست داد. منابع به این دو رسانه گفتند جسد این کودک افغانستانی «در گوشه‌ای از باغ پیدا شد؛ آویزان با شال گردن خود از درخت، در حالی‌که پاهایش به زمین می‌رسید.»
«بامی نو» به نقل از شاهدانی که در محل حضور داشتند، نوشت: «پیکر مریم دارای زخم‌های متعدد روی صورت و دست‌ها، خراش‌های عمیق و خونریزی از بینی بوده است.»
به گفته منابع «سنترال افغانستان» نیروی انتظامی به خانواده اسحاقی گفته‌اند فرزندشان به قتل رسیده اما پزشکی قانونی «خودکشی» را علت مرگ او اعلام کرده است. این منابع همچنین گفتند جسد مریم اسحاقی پس از دو روز به خانواده تحویل شده است و به خانواده دستور دادند مراسم خاکسپاری را در سکوت برگزار کنند.
برخی از این منابع هم گفته‌اند که کودک ۱۳ ساله افغانستانی پس از تجاوز به قتل رسیده و چند تن از کارگران باغ به ظن قتل بازداشت شده‌اند.
زن‌کُشی، مهاجرکُشی: مردسالاری و ناسیونالیسم
قاتل کبری رضایی یک مرد ایرانی است که تا به حال تنها حروف نخست نام و نام خانوادگی‌ش منتشر شده؛ «ع.خ، ۳۲ ساله، متاهل، ساکن تهران و نگهبان در یک کارخانه لوازم خانگی در پاکدشت». هویت قاتل یا قاتلان مریم اسحاقی اما هنوز نامعلوم است و هیچ مقام مسئول ایرانی قتل او را تایید نکرده است.
فعالان حقوق زنان افغانستان هویت قاتل کبری رضایی را علی خالقی اعلام کردند و گفتند که او به دلیل ترس از افشای دزدی از کارخانه توسط کبری رضایی که حسابدار کارخانه بود، چند بار او را تهدید و به سپس به او ابراز علاقه کرده بود تا او را ساکت نگه دارد. پاسخ کبری رضایی به مرد قاتل «نه» بود و اطمینان خاطر از اینکه چیزی از دزدی‌های او گزارش نخواهد کرد.
قاتل اما «نسبت به حرف‌های کبری بی‌اعتماد بود و ترس از لو رفتن دزدی‌هایش را داشت، در یک درگیری ناگهانی، کبری را به قتل می‌رساند. سپس جسد را مخفی کرده و تلاش می‌کند با استفاده از اسید، شواهد را از بین ببرد؛ اما موفق نمی‌شود جسد را به‌طور کامل معدوم کند. بخشی از اعضای بدن او را در کیسه‌ای قرار داده و در سطل زباله‌ای عمومی رها می‌کند.»
خالقی در اعترافاتش انگیزه قتل زن جوان افغانستانی را «مطلع شدن از نامزدی کبری رضایی» عنوان کرده و گفته است بعد از شنیدن این خبر «دچار حالت عصبی شدید شده».
مرد متاهل ایرانی پس از قتل کبری رضایی، جسد او را مثله و «تلاش کرده بود با اسید باقی مانده جسد را از بین ببرد». روایت منتشر شده در رسانه‌ها می‌گوید جسد کشف شده «به دلیل شدت آسیب‌دیدگی قابل شناسایی نبود» و خانواده مقتول در ابتدا «باور نداشتند تکه‌های پیکر متعلق با فرزندشان باشند».
به گفته فعالان افغانستانی خانواده کبری رضایی، زن ۲۶ ساله افغانستانی دو روز پس از بازنگشتن او به خانه در ۲۰ فروردین ۱۴۰۴ موضوع را به پلیس گزارش دادند و در هفته نخست اردیبهشت پلیس تکه‌های یک جسد مثله را پیدا کرد که گمان نمی‌رفت کبری رضایی باشد.
آزمایش دی ان ای از سوی سازمان پزشکی قانونی اما نشان داد باقی مانده پیکر بی‌جان متعلق به کبری رضایی است که پنجاه روز قبل ناپدید شده بود.
«حق گفت‌وگو ندارید»، «عزاداری نکنید»
رسانه‌های خبری و کاربران شبکه‌های اجتماعی که بارها پیش از اثبات هویت مظنون و متهمان به قتل‌های رسانه‌ای شده، افغانستانی‌ها را متهم و مجرم معرفی کرده بودند، در برابر قتل هولناک کبری رضایی به دست مرد ایرانی سکوت پیشه کردند. بخشی از این سکوت به روایت گزارش‌های منتشر شده فرمان حکومت است. بخش دیگری اما سیاست رسانه‌هایی که سالهاست بر آتش مهاجرستیزی می‌دمند.
انصاف نیوز گزارش کرد مراسم خاکسپاری او «تحت نظارت شدید برگزار شد». توضیح بیشتری در باره «نظارت شدید» منتشر نشده است اما می‌توان دریافت نهادهای امنیتی برای سرپوش گذاشتن بر جنایت «مرد ایرانی» خانواده کبری رضایی را به برگزاری بدون سر و صدا مراسم خاکسپاری مجبور کردند.
چند تن از شرکت‌کنندگان در خاکسپاری زن جوان افغانستانی «اجازه تصویربرداری و گفت‌وگو نداشتند» و یکی از شرکت‌کنندگان در این مراسم هم گفت «خانواده کبری از گفت‌وگو با رسانه‌ها معذور است». این معذوریت اجباری هم باید بخش دیگری از تلاش حکومت برای سرپوش گذاشتن بر کشتن زنِ مهاجر افغانستانی به دست «مرد ایرانی» باشد که از پیامدهای «مشروع‌سازی» مهاجرستیزی و خشونت فیزیکی بر افغانستانی‌ها در ایران است.
تصاویر محدودی که از مراسم خاکسپاری زن ۲۶ ساله افغانستانی به قتل رسیده منتشر شد هم نشان می‌دهند خواهر کبری رضایی با چهره کاملا پوشیده در محل خاکسپاری حاضر شده است.
«بامی نو» هم در صفحه اینستاگرام خود نوشت دو تن از بستگان مقتول به دلیل نشر تصاویر مراسم خاکسپاری در شبکه‌های اجتماعی بازداشت شده‌اند.
سکوت ایران، اعتراض طالبان
مقام‌های دولتی و امنیتی ایران که سوار بر موج مهاجرستیزی گسترده در ایران خشونت بر افغانستانی‌ها را بیشتر و شدید کرده‌اند و تا نیمه تیر به آنها فرصت داده‌اند ایران را ترک کنند، تا به حال واکنشی به قتل هولناک کبری رضایی نداشته‌اند.
طالبان که در سلطه دو باره بر افغانستان موجب آوارگی بخش بزرگی از افغانستانی‌ها و به ویژه زنان محروم شده از حقوق اجتماعی شد، در اطلاعیه‌ای گفت از جمهوری اسلامی ایران خواسته است در باره این قتل توضیح دهد و قاتلان را محاکمه کند.
طالبان از گفت‌وگو با مقام‌های ایرانی در باره این پرونده خبر داد و گفت که پیگیر پرونده خواهد بود.
بسیاری از فعالان افغانستانی، به ویژه زنان اما قتل کبری کاظمی را پیامد سیاست و تبلیغات گسترده مهاجرستیزانه و ناشهروند بودن مهاجران افغانستانی در ایران دانستند و دولت ایران را مسئول این واقعه و خشونت روزمره گستره بر افغانستانی‌ها.
جنبش اعتراضی فانوس آزادی زنان افغانستان در اطلاعیه‌ای که ۲۱ خرداد منتشر شد، قتل کبری رضایی را ««نماد شکست وجدان انسانی و سکوت و ناتوانی نهادهایی که باید حافظ حقوق مهاجران و پناه‌جویان باشند»، دانست.
این نهاد مدافع حقوق زنان قتل زن افغانستانی ۲۶ ساله به دست مرد ایرانی را «نقض آشکار حقوق بشر، خشونت ساختاری و سیستماتیک علیه زنان مهاجر افغانستان» خواند و «به شدت» محکوم کرد.
در اطلاعیه این جنبش قتل کبری رضایی «رویدادی فاجعه‌بار» توصیف شد که «نمادی از درد و خشونت بی‌پایان علیه زنان و دختران و هزاران زن مهاجر افغانستانی است که از ظلم طالبان و بیکاری به کشورهای همسایه پناه برده‌اند».
جنبش فانوس آزادی زنان افغانستان همچنین تاکید کرد «روشن است زنان مهاجر در ایران نه‌تنها با خشونت سیستماتیک و جنسیتی روبرو هستند، بلکه از ابتدایی‌ترین حمایت‌های قانونی، امنیتی و انسانی نیز محروم‌‌اند».
ایران در سالهای اخیر، به ویژه پس از سلطه دوباره طالبان بر افغانستان در حالی که شمار بیشتری از افغانستانی‌ها به ترک زادگاهشان مجبور شده‌اند، سیاست‌های سختگیرانه تری را برای اخراج آنها از ایران تصویب و اجرا کرده است.
در تازه‌ترین تصمیم به بیش از دو میلیون افغانستانی تنها تا ۱۵ تیر فرصت داده شده است ایران را ترک کنند. رئیس سازمان امور اتباع و مهاجرین خارجی وزارت کشور گفته است از سال تحصیلی آینده کودکان افغانستانی بدون اجازه اقامت در مدارس ثبت‌نام نخواهند شد.
فرمانده کل نیروی انتظامی هم مهاجران افغانستانی را «مجرمانی که باید محاکمه و اخراج شوند» خوانده و گفته است تمام مهاجرانی که به گفته او «غیرقانونی» از ایران اخراج می‌شوند.
تنها در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۵ سازمان بین‌المللی مهاجرت بازگشت ۲۶۵ هزار افغانستانی را از ایران ثبت کرد که ۷۵ درصد آنها اخراج شده بودند. بیشتر اخراج شدگان زنان و کودکان هستند که در بازگشت به افغانستان در شرایط نامناسب زندگی می‌کنند.
ایران مدعی حضور شش میلیون و ۱۰۰ هزار افغانستانی در ایران است و می‌گوید تنها کمتر از ۸۰۰ هزار تن از آنها به عنوان پناهنده پذیرفته شده‌اند و بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار تن دیگر اجازه اقامت موقت دارند.
همزمان با تصویب قوانین ضد مهاجر و برخورد پلیسی با مهاجران، خشونت شهروندان ایرانی علیه افغانستانی‌ها در فضای مجازی و عمومی گسترش یافته است. مهاجران افغانستانی در چند شهر هدف حمله گروه‌های محلی قرار گرفتند و بسیاری از آنها به خشونت فیزیکی و مرگ تهدید شدند.
نظرها
نظری وجود ندارد.