غزه در روزهای نخست پس از آتش‌بس؛ سه سازمان فلسطینی با «حاکمیت خارجی بر غزه» مخالف هستند

همزمان با بازگشت آوار‌ه‌گان غزه به شهر، محله و خانه‌های ویران شده‌شان به دست اسرائیل سه سازمان فلسطینی با سپردن حاکمیت این باریکه به نیروی خارجی مخالفت کردند. الجزیره عربی هم بخش‌هایی از توافق آتش بس در مرحله نخست را فاش کرد.

گروه شبه‌نظامی حماس، جهاد اسلامی فلسطین و جبهه خلق برای آزادی فلسطین در بیانیه‌ای مشترک اعلام کرده‌اند در هماهنگی با تلاش‌های مصر، «نشستی فوری ملی جامع برای بازسازی غزه با مشارکت همه طرف‌ها و تدوین استراتژی نهادسازی بر پایه شراکت، اعتماد و شفافیت» برگزار خواهند کرد.

گزارش نهاد حاکم بر غزه بیانگر ویرانی حدود ۹۰ درصد زیرساخت‌ها در باریکه غزه است که پس از دو سال، برای نخستین بار صدای پهپاد، تانک، هواپیما و تیراندازی ارتش اسرائیل در آن شنیده نشد. همچنین شهردار خان یونس گفت ۸۵ درصد ساختمان‌ها و زیر ساخت‌های این شهر از بین رفته است.

آواره‌های باریکه غزه که در ۲۴ ماه گذشته بارها از شمال به جنوب رانده شدند، نخستین روز پس از آتش‌بس را با تماشای خانه‌های ویران شده‌شان سپری کردند. الجزیره به نقل از افرادی که به محله‌های خود بازگشتند، نوشت:

با این حال آن‌ها بازگشت و پایان حملات اسرائیل را جشن گرفته‌اند و امیدوارند که کوتاه نباشد. برای آن‌ها همین که اسرائیل نتوانست طرح کوچ اجباری را که می‌توانست یک «یوم النکبه» دیگر شبیه ۱۵ مه ۱۹۴۸ که اسرائیل حداقل ۸۰۰ هزار فلسطینی را در کرانه باختری از خانه و زادگاهشان راند باشد، پیروزی است. در روایت‌های آنها هنگام بازگشت این موضوع بارها شنیده می‌شود:

وزارت بهداشت غزه شمار کشته‌شدگان در باریکه را تا آخرین روز قبل از آتش‌بس نزدیک به ۶۸ هزار نفر اعلام کرده بود. طی دو روز اخیر نیروهای امداد نجات که به پلیس مدنی در غزه شهره هستند توانسته‌اند با عقب‌نشینی ارتش اسرائیل جسد شمار دیگری از کشته‌شدگان را از زیر آوار بیرون بیاورند. گفته می‌شود بیش از ۴۰۰ هزار نفر از ساکنان غزه که ناپدید شده‌اند، از کشته‌شدگانی هستند که نیروهای امداد نجات نتوانستند جسدهایشان را از زیر آوار و یا مناطقی که ارتش اسرائیل اشغال کرده بود بیرون بیاورند.

ارتش اسرائیل بر اساس توافق نخستین مرحله عقب‌نشینی از مناطق اشغال شده را آغاز کرده است. سندی که الجزیره عربی به آن دست یافت اما نشان می‌دهد در این مرحله همچنان ۵۳ درصد باریکه غزه در اشغال ارتش اسرائیل خواهد بود.

اسرائیل محبوب‌ترین سیاستمدار فلسطینی را آزاد نمی‌کند

قرار است ۲۰ اسیر اسرائیلی که ۷ اکتبر ۲۰۲۳ توسط حماس به غزه برده شدند در مقابل ۱۹۷۰ فلسطینی اسیر در زندان‌های اسرائیل طی ۲۴ ساعت آینده مبادله شوند. در میان زندانیان فلسطینی ۲۵۰ نفر از فعالانی که به حبس ابد یا طولانی مدت محکوم شده‌اند، آزاد خواهند شد. اسرائیل اما با آزادی مروان برغوثی، از اعضای ارشد سازمان فتح که یکی از محبوب‌ترین چهره‌های سیاسی در فلسطین است، احمد سادات، از رهبران جبهه خلق برای آزادی فلسطین و همچنین چند تن از اعضای ارشد حماس و دیگر گروه‌های فلسطینی مخالفت کرده است.

رسانه‌های اسرائیلی گزارش کرده‌اند شاباک، سازمان امنیت داخلی، با آزادی ۲۵ تن از فلسطینی‌های زندانی مخالفت کرده است؛ زندانیانی که اسرائیل از بازگشت آنها به کرانه باختری و غزه و تاثیرگذاری بر نزدیکی گروه‌های فلسطینی هراس دارد.

موسی ابومرزوق، ۱۰ اکتبر به الجزیره عربی گفت که گروه‌های فلسطینی همچنان بر آزادی افرادی که اسرائیل مخالف است، اصرار دارند و به واسطه میانجی‌ها در تلاش هستند تا موانع برداشته شود. رسانه‌های اسرائیلی اما صبح ۱۱ اکتبر گزارش کردند زندانیان از پنج زندان مختلف به مکانی که قرار است تبادل انجام شود، منتقل شده‌اند.

علاوه بر زندانیانی که سالها است به دست اسرائیل حبس شده‌اند، ۱۷۰۰ فلسطینی که پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ دستگیر و حبس شدند هم در برابر ۲۰ اسیر زنده اسرائیلی آزاد خواهند شد. شماری از این زندانیان کودکان ۱۳ تا ۱۸ ساله هستند که در باریکه غزه به دست ارتش اسرائیل بازداشت شدند.

رد حاکمیت خارجی

الجزیره که به اسناد مرحله نخست آتش‌بس دست یافته، در یک گزارش تصویری گفت که تنها زمان بندی مرحله نخست عقب‌نشینی ارتش اشغالگر مشخص شده است. در باره گام‌های بعدی که عقب‌نشینی کامل ارتش اشغالگر، خلع سلاح نیروهای مقاومت و حاکمیت بین‌المللی بر غزه است، جزئیات تعیین نشده است.

عقب‌نشینی نیروهای اسرائیل طی سه مرحله انجام خواهد شد. این به معنای خروج کامل ارتش اسرائیل از باریکه نیست، چرا که بر اساس طرح پیشنهادی ترامپ همزمان با عقب نشینی اسرائیل یک نیروی نظامی ائتلافی امنیت غزه را در دست خواهد گرفت. نظامیان اسرائیل علاوه بر اینکه به صورت مستمر با نیروهای ائتلاف در تماس خواهند بود، در منطقه حائل باقی می‌مانند.

ایالات متحده آمریکا در گام نخست ۲۰۰ نیروی نظامی برای نظارت بر اجرای توافق به منطقه اعزام خواهد کرد. رسانه‌های بین‌المللی گفتند که نخستین گروه از این نیروها طی روزهای آینده در سرزمین های اشغالی مستقر خواهند شد.

همزمان گفت‌و‌گو برای تشکیل ائتلاف بین‌المللی میان آمریکا، مصر که قرار است میزبان نیروهای بین‌المللی باشد و دیگر دولت‌های عربی جریان دارد. در همین حال گروه‌های فلسطینی بار دیگر در بیانیه‌ای مشترک گفتند که حاکمیت غزه یک مساله فلسطینی است و باید مردم فلسطین در باره آن تصمیم بگیرند.

در این بیانیه مشترک که از سوی حماس، جهاد اسلامی فلسطین و جبهه مردمی برای آزادی فلسطین نوشته شده، ذکر شده که حکومت آینده غزه «یک مسئله داخلی فلسطینی» است.

این گروه‌ها اعلام کردند: «ما با تلاش‌های سخاوتمندانه مصر برای تشکیل یک نشست ملی جامع فوری برای گام بعدی پس از آتش‌بس همکاری می‌کنیم.» و افزودند: «این امر موضع فلسطینیان را متحد می‌کند، یک استراتژی ملی جامع را تدوین می‌کند و نهادهای ملی ما را بر اساس مشارکت، اعتبار و شفافیت بازسازی می‌کند.»

این بیانیه را حماس که طرف اصلی مذاکره برای آتش‌بس و تبادل زندانی‌ها است، جهاد اسلامی و جبهه خلق برای آزادی فلسطین که یک سازمان مارکسیستی است، امضاء کرده‌اند.

این سه سازمان فلسطینی با بیان اینکه «بار دیگر هرگونه حاکمیت خارجی بر غزه را با قاطعیت رد می‌کنیم»، گفتند: بر اینکه «ماهیت اداره غزه و نهادهای آن یک موضوع داخلی فلسطینی است که باید بر اساس مولفه‌های ملی و به صورت مشترک توسط مردم تعیین شود»، تأکید دارند.

این سه سازمان فلسطینی که پیش از این هم در بیانیه ای مشترک اسرائیل را به کارشکنی در آزادی زندانیان و اجرای مفاد آتش‌بس متهم کرده بودند، اعلام کردند «برای برگزاری یک نشست ملی جامع» تلاش می‌کنند تا در این نشست «موضع فلسطین را یکپارچه، یک استراتژی ملی جامع تدوین و نهادهای ملی را بر پایه مشارکت، اعتماد و شفافیت بازسازی کنند».

زمان برگزاری این نشست که به گفته امضاء کنندگان آن «فوری» خواهد بود، اعلام نشده، اما گفته شده است که آن‌ها به کمک مصر در حال فراهم کردن مقدمات این نشست هستند.

گروه‌های فلسطینی در سال ۲۰۲۴ هم چند نشست مشترک در چین برگزار کنند تا به یک همکاری مشترک و ملی دست یابند. سخنان محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی در کرانه باختری علیه حماس که بارها تکرار شد اما نشان داد این نشست حداقل به اختلاف حماس و تشکیلات خودگردان پایان نداده است. بر خلاف عباس که در راس تشکیلات «فتح» به عنوان یک سازمان سکولار ملی و تشکیلات خودگردان فلسطین بارها به حماس تاخت، جبهه خلق برای آزادی فلسطین در مذاکرات شرم الشیخ یک هیئت به ریاست دبیرکل خود را به مصر اعزام کرد تا «از منافع مردم فلسطین» و «پایان دادن به اشغال» دفاع کند.

حماس و جبهه خلق برای آزادی فلسطین پیش از این هم گفته بودند با خلع سلاح گروه‌های فلسطینی تا زمانی که اداره غزه به یک نیروی فلسطینی مستقل و مورد اعتماد مردم فلسطین واگذار نشود، خلع سلاح را نمی پذیرند.

سپردن اداره غزه به یک گروه ائتلافی زیر نظر آنچه که «شورای صلح» به ریاست دونالد ترامپ خوانده می‌شود، بخشی از مفاد طرح پیشنهادی رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا است. گفته می‌شود تونی بلر، نخست وزیر اسبق انگلیس که مشارکتش در حمله نظامی به عراق با اعتراض گسترده روبرو شد هم رئیس اجرایی ائتلاف بین‌المللی خواهد بود.

بی‌اعتمادی عمومی به عباس: هیچ‌کس ابومازون را قبول ندارد

این هیئت تا زمانی که یک گروه فلسطینی مورد اعتماد برای اداره غزه تشکیل شود و «پلیس فلسطینی تشکیل شود»، بر غزه حاکم خواهد بود. محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان در کرانه باختری وعده کرده است با انجام اصلاحاتی که آمریکا و دولت های اروپایی از او خواسته‌اند، برگزاری انتخابات در سال آینده و خلع سلاح گروه‌های فلسطینی شرایط اداره غزه را فراهم کند. او بر اساس نتایج آخرین نظرسنجی مؤسسه مطالعات و افکارسنجی فلسطین کمترین میزان مقبولیت در میان فلسطینی‌ها را دارد.

بر اساس یکی از این نظرسنجی‌ها در مه ۲۰۲۵ محمود عباس تنها هفت درصد آراء را به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری همراه خود داشت، در حالیکه مروان برغوثی گزینه نخست ۳۲ درصد و نامزد مورد حمایت حماس از میان یحیی سنوار، اسماعیل هنیه یا خالد مشعل مورد حمایت ۲۲ درصد افرادی که در نظر سنجی شرکت کردند، بودند.

همین گزارش می‌گوید: محمود عباس در کرانه باختری که سال‌ها بر آن حاکم است مورد اقبال شش درصد مردم است در حالی که رقیب اصلی او، مروان برغوثی که اسرائیل مانع از آزادی او شد، انتخاب ۴۱ درصد ساکنان کرانه باختری بود. حماس هم با ۱۵ درصد از عباس محبوب‌تر است.

در باریکه غزه انتخاب ۳۳ درصد مردم یکی از نامزدهای مورد حمایت حماس یعنی اسماعیل هنیه، یحیی سنوار و خالد مشعل بود. رتبه دوم را مروان برغوثی از سازمان فتح با ۱۹ درصد در اختیار داشت و عباس با ۱۰ درصد گزینه سوم ساکنان غزه در ۱۸ ماه پس از ۷ اکتبر بود.

شرکت‌کنندگان در این نظرسنجی در پاسخ به این پرسش که اگر انتخابات ریاست جمهوری میان محمود عباس و نامزد مورد حمایت حماس برگزار شود، به کدام یک رأی می‌دهند، با قاطعیت حماس را به عباس ترجیح دادند.

در مجموع ۳۲ درصد ساکنان کرانه باختری و غزه گفتند که به نامزد حماس رأی خواهند داد در حالی که عباس انتخاب ۱۲ درصد آن‌ها بود. در کرانه باختری حماس نزدیک چهار برابر عباس آرای عمومی را به همراه داشت؛ ۳۰ درصد در برابر هشت درصد. این نسبت در باریکه غزه دو به یک بود: ۳۴ درصد به نامزد مورد حمایت حماس رأی دادند و ۱۷ درصد به عباس.

نتایج پاسخ به پرسشی مشابه در باره انتخاب میان مروان برغوثی و نامزد مورد حمایت حماس، جایگاه او در افکار عمومی فلسطینی‌ها را نشان می‌دهد که می‌تواند یکی از دلایل ممانعت اسرائیل از آزادی برغوثی باشد. در مجموع ۳۶ درصد در کرانه باختری و غزه، ۴۳ درصد در کرانه باختری و ۲۶ درصد در غزه برغوثی را بر نامزد مورد حمایت حماس ترجیح دادند. نامزد حماس در غزه ۳۳ درصد آراء را داشت، در کرانه باختری ۱۸ درصد و در مجموع ۲۴ درصد.

پاسخ به پرسش در باره میزان رضایت از عملکرد محمود عباس در مقام رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی اعتبار اندک و بی اعتمادی گسترده به تشکیلات تحت کنترل او را نشان می دهند. در مجموع ۸۰ درصد فلسطینی‌ها از عملکرد او رضایت ندارند. نارضایتی از عباس در کرانه باختری در مه ۲۰۲۵ به ۸۵ درصد رسید که نسبت به پیش از هفت اکتبر ۲۰۲۳ افزایش هفت درصدی را نشان می‌دهد. در سپتامبر ۲۰۲۳، ۷۸ درصد گفته بودند از او ناراضی هستند.

همزمان با حملات اسرائیل به غزه شمار بیشتری از ساکنان کرانه باختری گفتند از عباس ناراضی هستند به گونه‌ای که در ژوئن ۲۰۲۴ تنها شش درصد ساکنان کرانه باختری گفتند که عملکرد عباس رضایت‌بخش است و ۹۴ درصد از او و عملکردش ناراضی بودند. در باریکه غزه هم که انتظار می‌رفت نارضایتی از حماس با طولانی شدن جنگ افزایش یابد، شرایط به نفع عباس و تشکیلات خودگردان تغییر نکرد. ۷۹ درصد ساکنان غزه پیش از ۷ اکتبر گفته بودند از عباس رضایت ندارند. در مه ۲۰۲۵ این نسبت به ۷۴ درصد رسید؛ یعنی تنها ۵ درصد از ناراضیان کم شد.

محمود عباس و تشکیلات خودگردان فلسطین پس از اینکه انتخابات ۲۰۰۶ را در باریکه غزه به حماس باختند و درگیری مسلحانه میان آن‌ها و حماس که آغاز محاصره این باریکه بود، به همکاری با دولت اسرائیل برای سرکوب گروه‌های فلسطینی و فساد اقتصادی گسترده متهم هستند. عباس سالهاست انتخابات را به بهانه‌های مختلف به تأخیر می‌اندازد.

انتظار می‌رفت با آزادی مروان برغوثی که محبوب‌ترین چهره در میان فلسطینی‌ها است و مورد اعتماد تمام سازمان‌ها، او جانشین عباس شود و رابطه حماس و فتح پس از سالها نزدیک و دوستانه. با ممانعت اسرائیل از آزادی او و احمد سادات که جایگاه ویژه ای در گروه‌های فلسطینی دارند، مشخص نیست فتح به نشست همگرایی گروه‌های فلسطینی دعوت شود و یا در صورت دعوت آن را بپذیرد. در روزهای آتی که احتمال می‌رود جزئیات بیشتری از توافق عمومی شود و تبادل اولین گروه از زندانیان، شاید مواضع محمود عباس هم تغییر کند و همچنین جزئیات مرحله بعدی توافق مشخص شود.