آسوشیتدپرس: مسیر صلح پایدار و بازسازی غزه ناهموار است

آسوشیتدپرس در گزارشی درباره آتش‌بس در غزه و «طرح صلح» دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا نوشته است که هفته‌ها، ماه‌ها و سال‌های پیش رو بیش از بازسازی ویرانی‌هایی را می‌طلبد که بخش عمده‌ای از غزه را تبدیل به آوار کرده است.

بنا به این گزارش، جزئیات کلیدی طرح صلح ممکن است نامشخص باقی بماند. برای پیشبرد طرح و جلوگیری از ازسرگیری درگیری‌ها، باید در مورد جزئیات ریز و دقیق مذاکره شود. مسیر رسیدن به صلح، ثبات طولانی‌مدت و بازسازی نهایی، راهی طولانی و بسیار ناهموار خواهد بود.

دونالد ترامپ در کنار رهبران کشورها در مصر در نشستی درباره آینده غزه گفت: «نخستین گام‌ها به سوی صلح همیشه سخت‌ترین هستند.» او توافق آتش‌بس را که میان اسرائیل و حماس با میانجی‌گری او حاصل شد، پایان جنگ در غزه ـ و آغاز بازسازی غزه ویران‌شده ـ خواند.

ترامپ با ابراز خوش‌بینی خود نسبت به پایان یافتن چالش‌برانگیزترین مرحله اول گفت «بازسازی شاید آسان‌ترین بخش باشد. من فکر می‌کنم ما بیشتر بخش سخت را انجام داده‌ایم زیرا بقیه با هم جور می‌شوند»؛ اما دیگران نسبت به پیچیدگی‌های پیش رو محتاط‌تر هستند.

مونا یعقوبیان، مدیر برنامه خاورمیانه در مرکز مطالعات استراتژیک و بین‌المللی، اظهار داشت: «صلح باید از جایی شروع شود». او این لحظه را «لحظه‌ای وجدآور» و مهم توصیف کرد اما هشدار داد: «متأسفانه، من فکر می‌کنم چندین نقطه بالقوه برای شکست در آینده وجود دارد.»

مسائل زیادی هنوز حل نشده باقی مانده است

آسوشیتدپرس افزوده است، طرحی که به‌شکل عمومی ارائه شده، مملو از پرسش‌های بی‌پاسخ است.

نحوه و زمان خلع سلاح حماس و مقصد این سلاح‌ها، و همچنین برنامه‌های مربوط به خروج اسرائیل از غزه نامشخص است. قرار است یک نیروی امنیتی جدید متشکل از نیروهای کشورهای دیگر برای غزه ایجاد شود، اما مشخص نیست کدام کشورها نیرو اعزام خواهند کرد، چگونه از آن‌ها استفاده خواهد شد و در صورت مواجهه با مقاومت چه اتفاقی خواهد افتاد. همچنین مشخص نیست که چه کسانی هیئت حاکمه موقت غزه را تشکیل خواهند داد، مقر آن کجا خواهد بود و واکنش مردم چه خواهد بود.

کارشناس‌ها می‌گویند برای حل این جزئیات و جلوگیری از بازگشت جنگ، باید ایالات متحده آمریکا و سایر کشورهایی که برای دستیابی به آتش‌بس فشار آوردند، به اعمال فشار و اختصاص توجه ادامه دهند.

به‌نوشته آسوشیتدپرس، همه این‌ها بر روی میراثی از جنگ و درگیری، بی‌اعتمادی عمیق میان طرفین و احتمالی مبهم و مشروط برای تشکیل نهایی یک کشور فلسطینی که ده‌ها سال نقطه اصلی اختلاف بوده، انباشته شده است. یعقوبیان گفت:

از زمان آغاز جنگ با حملات حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، دو آتش‌بس دیگر بدون هیچ پیشرفتی فراتر از وقفه‌های موقت در نبرد و تبادل محدود گروگان‌ها و زندانیان، آمدند و رفتند. با درخواست حماس برای توقف دائمی جنگ و مطالبه اسرائیل برای آزادی همه گروگان‌ها، مذاکرات در مورد ترتیبات پس از جنگ هرگز آغاز نشد. این مواضع پس از انتخاب مجدد ترامپ شروع به تغییر کرد، زیرا او از قدرت و روابط خود ـ هم با اسرائیل و هم با واسطه‌های عربی که بر حماس نفوذ دارند ـ برای پیشبرد امور استفاده کرد.

دلایل شک و تردید متعدد است

با وجود اشتیاق به توافق اخیر، دلایلی برای تردید وجود دارد، که کم‌اهمیت‌ترین آن‌ها این نیست که تلاش‌های ایالات متحده برای پایان دادن به درگیری اسرائیل و فلسطین برای دهه‌ها شکست خورده است.

از کنفرانس مادرید در سال ۱۹۹۱ و گذر از تکرارهای مختلف ـ از جمله توافق‌نامه‌های تاریخی اسلو در سال‌های ۱۹۹۳ و ۱۹۹۵ که تشکیلات خودگردان فلسطین را ایجاد کرد ـ تمامی تلاش‌ها برای از سرگیری روند تا سال ۲۰۱۴ شکست خوردند.

لوسی کورتزر-النبوگن، عضو ارشد مؤسسه خاورمیانه، گفت که آتش‌بس فعلی «وقفه‌ای خوشایند و معنادار، اما شکننده است». او افزود، اکنون این پرسش مطرح است که «آیا این وقفه کاملاً فرو می‌ریزد و صرفاً فرصتی برای تجدید قوا برای هر دو طرف می‌شود، یا این‌که سکویی برای پیشرفت در این مسائل خواهد بود. این بستگی به ماندگاری رئیس‌جمهور ترامپ و سایر بازیگرانی دارد که او با آن‌ها هماهنگ است».

در «طرح صلح» با میانجی‌گری دولت ترامپ، هنوز مشخص نیست که تا چه حد درباره دو مورد از بزرگترین نقاط اختلاف توافق حاصل شده است: میزان عقب‌نشینی اسرائیل و میزان کناره‌گیری حماس از قدرت. اسرائیل همچنان کنترل تقریباً نیمی از غزه را در دست دارد.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، روز دوشنبه با احتیاط گفت که او «متعهد» به طرح صلح ترامپ است، اما پایان جنگ را اعلام نکرده است. طی دو سال گذشته، او بارها سوگند یاد کرده است که «پیروزی کامل» بر حماس را به‌دست خواهد آورد.

حماس، اگرچه پس از دو سال جنگ تضعیف شده، اما هنوز از حکومت خارج و کاملاً خلع سلاح نشده است؛ چیزی که نتانیاهو در پی آن بود. او به شرکای تندرو دولت ائتلافی خود تکیه دارد که مخالف پایان جنگ هستند، و با اعلام پایان جنگ، ممکن است دولت نتانیاهو فرو بپاشد و او مجبور به برگزاری انتخابات زودهنگام شود، در حالی که محبوبیت او پایین است و اهداف جنگی‌اش متحقق نشده است. انتخابات بعدی برای اکتبر سال آینده برنامه‌ریزی شده است.

همچنین مشخص نیست چه کسی بر همه این امور در «هیئت صلح» که ترامپ گفت ریاست آن را بر عهده خواهد داشت، نظارت خواهد کرد. به‌رغم اعلام طرح ترامپ مبنی بر کمک تونی بلر، نخست‌وزیر سابق بریتانیا، در ریاست این هیئت، رئیس‌جمهور آمریکا روز یکشنبه آن را نیز مشروط اعلام کرد. فلسطینی‌ها نسبت به احتمال دخالت بلر ابراز نارضایتی کرده‌اند.

ترامپ هنگام پرواز به اسرائیل به خبرنگاران گفت:

آن‌چه برای پاکسازی باقی مانده، ویرانی است

حل‌وفصل تمام این جزئیات در حالی صورت می‌گیرد که نوار غزه به «بازسازی گسترده» و توجه به جمعیتی که دچار آسیب‌های جسمی و روانی بی‌امان شده‌اند، نیاز دارد.

ده‌ها هزار فلسطینی کشته شده‌اند. بیش از ۹۰ درصد از جمعیت بیش از دو میلیون نفری غزه آواره شده‌اند. نظام درمانی در هم شکسته است. خانه‌ها و ساختمان‌ها با خاک یکسان شده‌اند. زمین‌های زراعی ویران شده‌اند. گرسنگی فراگیر است.

این نیازهای فوری باید همزمان با برپایی سامانه‌های امنیتی و حکومتی انتقالی مورد توجه قرار گیرند. کورتزرـ النبوگن گفت: «در این‌جا واقعاً تعیین اولویت‌‌ها آسان نیست. همه چیز باید همزمان اتفاق بیفتد.»

بانک جهانی، سازمان ملل و اتحادیه اروپا در اوایل سال جاری تخمین زدند که بازسازی غزه حدود ۵۳ میلیارد دلار هزینه خواهد داشت. انتظار می‌رود کشورهای ثروتمند عربی در تأمین این هزینه کمک کنند، اما همچنین انتظار می‌رود که این کمک با تضمین‌هایی مبنی بر وجود مسیری به سوی استقلال فلسطین و عدم بازگشت به جنگ همراه باشد. بزرگترین نقطه اختلاف، کشور فلسطینی است، که طرح ترامپ آن را تنها پس از یک دوره انتقالی طولانی در غزه و روند اصلاحات برای تشکیلات خودگردان، به‌عنوان یک احتمال مطرح می‌کند. این چیزی است که نتانیاهو و شرکایش با آن مخالفند.

یعقوبیان گفت به‌نظر می‌رسد توافق حاصل‌شده توسط دولت ترامپ در مورد مسئله تشکیل کشور فلسطینی «عمداً بسیار مبهم» است. او گفت به‌نظر می‌رسد این توافق به‌گونه‌ای طراحی شده است که «میان حداقل‌هایی که فلسطینی‌ها و حامیان عرب آن‌ها خواهند پذیرفت» بدون ذکر «راه‌ حل دو کشوری» ـ که به نظر می‌رسد برای اسرائیل همچنان موضوع غیرقابل قبولی است ـ پلی بزند.

ترامپ دوشنبه شب در مسیر بازگشت به ایالات متحده آمریکا پرسش‌ها در مورد کشور مستقل فلسطینی را کنار زد و به خبرنگاران گفت که این موضوع از برنامه او برای بازسازی غزه جداست. ترامپ گفت:

رابرت وود، معاون سفیر ایالات متحده در سازمان ملل در دوران دولت جو بایدن، چندین قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را که خواستار آتش‌بس فوری در غزه بودند، وتو کرد. او گفت که فاز بعدی دشوار خواهد بود و «نیاز به حجم عظیمی از کار خواهد داشت».

وود اظهار داشت: