نقض حقوق زنان کُرد در ایران؛ از افزایش زن‌کشی تا صدور احکام سنگین سیاسی

هم‌زمان با روز جهانی منع خشونت علیه زنان، شبکه حقوق بشر کردستان گزارش جامعی از موارد گسترده نقض حقوق زنان کُرد در ایران در فاصله زمانی ۵ آذر ۱۴۰۳ تا ۵ آذر ۱۴۰۴ (۲۶ نوامبر ۲۰۲۴ تا ۲۵ نوامبر ۲۰۲۵) منتشر کرد.

این گزارش، که بر اساس داده‌های ثبت‌شده توسط شبکه حقوق بشر کردستان تنظیم شده، تصویری نگران‌کننده از تشدید خشونت‌های ساختاری، قضائی و خانگی علیه زنان در مناطق کُردنشین ایران ارائه می‌دهد.

افزایش زن‌کُشی و خشونت خانگی

بر اساس این گزارش، در طول یک سال گذشته، دست‌کم ۳۰ مورد زن‌کشی بر اثر خشونت مبتنی بر جنسیت و توسط مردان نزدیک به قربانیان (همسر، پدر، داماد یا خواستگار) مستند شده است، که پنج نفر از قربانیان کمتر از ۱۸ سال سن داشتند.

انگیزه‌های قتل در بسیاری موارد نامشخص و به «اختلافات خانوادگی» نسبت داده شده، اما دلایلی مانند درخواست طلاق (شش مورد) و رد پیشنهاد ازدواج (چهار مورد) نیز گزارش شده‌اند.

 از نظر جغرافیایی، استان کرمانشاه با ۱۶ مورد بیشترین آمار را داشته است.

 ۱۶ نفر از قربانیان توسط همسرانشان به قتل رسیده‌اند.

 در دست‌کم شش پرونده، عاملان قتل پس از جنایت اقدام به خودکشی کرده‌اند.

 رویدادهایی مانند قتل فجیع غزاله حدودی در سنندج که به‌دنبال رد پیشنهاد ازدواج رخ داد، موجی از تجمعات اعتراضی با شعار «ژن، ژیان، ئازادی» را در کردستان در پی داشت.

احکام سنگین قضائی و بازداشت فعالان زن

دستگاه قضائی در این دوره برای دست‌کم ۱۵ زن کُرد احکام حبس، اعدام، و مجازات‌های اداری از جمله اخراج از کار صادر یا تأیید کرده است.

 احکام اعدام پخشان عزیزی و وریشه مرادی به اتهام «بغی» و «عضویت در گروه‌های معارض» در دی‌ماه ۱۴۰۳ توسط دیوان عالی کشور تأیید شد که اعتراضات گسترده و یک اعتصاب عمومی در شهرهای کردستان (سنندج، مهاباد، سقز و دیواندره) را به دنبال داشت. ۳۵ زن زندانی سیاسی در اوین نیز در حمایت از این اعتصاب دست به اعتصاب غذا زدند.

دست‌کم ۲۳ زن کُرد به‌دلایل مرتبط با فعالیت‌های مدنی، سیاسی، صنفی یا شرکت در تجمعات مسالمت‌آمیز بازداشت شده‌اند. این بازداشت‌ها اغلب بدون حکم قضائی، همراه با محرومیت از حق دسترسی به وکیل و تماس با خانواده بوده است.

زیلان کمانگر، سیروان شاوله، شیدا عزیزی و نوشین (نشمیل) رضایی از جمله کسانی هستند که همچنان در بازداشتگاه‌های امنیتی یا زندان‌ها نگهداری می‌شوند.

سروه پورمحمدی، مدرس زبان کُردی، برای اجرای حکم ۵ سال حبس خود به زندان سنندج منتقل شد. سوسن حسن‌زاده، سروه شیری، گلاویژ محمدی‌ارشد و بفرین معروفی نیز دوره محکومیت حبس خود را در این مدت سپری و سپس آزاد شدند.

اجرای حکم اعدام دو زن اهل ایلام به نام‌های فریده جعفرزاده و میترا یاسینی، به اتهام «قتل» و «مشارکت در قتل» نیز در این دوره گزارش شده است.

وضعیت زندانیان سیاسی زن کُرد

در حال حاضر دست‌کم ۹ زندانی سیاسی زن کُرد در زندان‌های مختلف ایران به‌سر می‌برند که دو نفر از آن‌ها (پخشان عزیزی و وریشه مرادی) با خطر اعدام مواجه‌اند.

زینب جلالیان، قدیمی‌ترین زندانی سیاسی زن با حکم حبس ابد، هجدهمین سال حبس خود را در زندان یزد می‌گذراند. همچنین دو زن تبعه ترکیه، روژدا سعدون و صفیه تورسو، به‌همراه همسران‌شان و پس از جداسازی کودکان خردسالشان، در زندان اوین دوران محکومیت پنج ساله خود را می‌گذرانند.

گزارش تأکید می‌کند که به‌دلیل محدودیت شدید دسترسی به اطلاعات، نبود سازمان‌های مستقل حقوق بشری و فشارهای امنیتی، آمار و مستندات ارائه‌شده قطعاً تمامی موارد نقض حقوق زنان کُرد را پوشش نمی‌دهد.

روز منع خشونت علیه زنان مصادف با ۲۵ نوامبر، توسط سازمان ملل متحد نام‌گذاری شده است. هدف از این روز، افزایش آگاهی عمومی در مورد این موضوع است که خشونت علیه زنان و دختران یکی از گسترده‌ترین موارد نقض حقوق بشر در جهان به‌شمار می‌رود.

این روز نه‌تنها بر خشونت‌های فیزیکی و جنسی تمرکز دارد، بلکه خشونت‌های روانی، اقتصادی، و سلب حقوق مدنی و سیاسی را نیز شامل می‌شود و از دولت‌ها و جوامع می‌خواهد تا اقداماتی برای ریشه‌کن کردن آن انجام دهند.