مضمون یک تحول بنیادی

نظرها

• جوادی

  ۳۱ شهریور ۱۴۰۲

  آقای دکتر نیکفر عزیز در پاسخ کوتاه به یکی از نامه هایم گفته اند که جمهوریخواهان طبعا باید بکوشند متحد شوند. پرسش من این است که خود ایشان به عنوان یک‌جمهوریخواه چقدر برای متحد شدن جمهوریخواهان تلاش کردند. آیا یک‌مقاله یا یادداشت در این باره نوشته اند؟ اصلاح را باید از خود آغاز نمود و امیدوارم ایشان به تکلیفی که خود به آن اشاره کردند، عمل کنند.

• جوادی

  ۱۰ شهریور ۱۴۰۲

  در فرهنگ ایرانی و به طور کلی در یک فرهنگ پدر سالار ، تک‌گویی بر گفتگو و گفتگو از موضع بالا بر گفتگو از موضع افقی برتری داده می شود.‌ این عادت در بین روشنفکران ایرانی نیز دیده می شود.‌ حتی در همین سایت که تریبونی برای بی صدایان است و از این بابت ، تاسیس کنندگان آن شایسته قدرانی هستند، این عادت در رابطه ی بین مقاله نویسان و خوانندگان به وضوح دیده می شود و شان برابری برای خوانندگان قائل نمی شوند و اغلب پرسشها و انتقادات سازنده ای که خوانندگان طرح می کنند، مورد بی اعتنایی قرار می گیرند.‌ آیا چنین ارتباطی برابر و سازنده است؟ اغلب روشنفکران ایرانی خود را تافته جدا بافته می دانند، بعنی خود را برتر می دانند.‌ این در مورد خودم هم تا حدی صدق می کند. از این گفته شاعر پیروی می کنم که عیب کسان منگر و احسان خویش، دیده فرو بر گریبان خویش، آیینه آن روز که گیری به دست، خود شکن آن روز مشو خودپرست. آقای دکتر نیکفر خیلی دیر پیشنهاد دادند که به جای کامنت، مقاله بنویسم.‌ این پیشنهاد را فعلا نمی توانم عملی کنم.‌ اما تصمیم گرفتم که به نوشتن کامنت تقریبا به طور کامل پایان دهم.

• جوادی

  ۹ شهریور ۱۴۰۲

  آقای دکتر نیکفر می گوید: من با این دید که مادام هر مشکلی را گردن روشنفکران می اندازند موافق نیستم.‌ از اینکه انتقادات سازنده من از روشنفکران نسل سوم بد فهمیده شدند، سخت ناراحتم.‌ آنهم بوسیله متفکری که ازش انتظار داشتم صدای من باشد.‌ باز هم تاکید می کنم انتقاد اصلی من علیه روشنفکران این است که در ایجاد و تداوم جمهوری اسلامی نقش اصلی داشته اند و اگر همین نظر را بپذیرند به سقوط جمهوری اسلامی کمک خواهند کرد. می توان با این نظر مخالفت نمود اما نمی توان این نظر را تحریف کرد.‌ در دفاع از نظرم می توان این پرسش را طرح کنم که ‌ آیا ایده ی جمهوری اسلامی یک ایده روشنفکرانه یعنی ساخته و پرداخته ی روشنفکران دینی نبوده است؟ اینکه شاه یک کشور شیعه بگوید خواب ابوالفضل را دیده است گناه بزرگتری است یا یک روشنفکر چپ گرا مثل خسرو گل سرخی در دادگاه یا بیدادگاه شاه از امام سوم شیعه به عنوان مولی خلق های خاورمیانه یاد کند؟ خوشحالم که برای اکثریت نسلهای جدید امثال گل سرخی، بازرگان، طالقانی ، شریعتی و.. الگو و قهرمان نیستند‌. برای عبور از جمهوری اسلامی لازم هست _ نه کافی_ این روشنفکران به شدت مورد انتقاد قرار گیرند.‌ انداختن تمام تقصیر گردن شاه، ملاها و بیگانگان و تبرئه روشنفکران به گذار از وضع موجود کمکی نمی کند. آقای دکتر نیکفر در دفاع از روشنفکران می گوید که آنها تافته ی جدا بافته نیستند. آیا منظور این است که آنها متکبر نیستند؟ اما من فکر می کنم اکثر روشنفکران ایرانی مثل شاه و ملاها، مردم را صغیر فرض می کنند و از موضع پدرانه یا اقتدار گرایانه مردم را مخاطب قرار می دهند. ‌

• جوادی

  ۳ شهریور ۱۴۰۲

  پاسخ کوتاه آقای دکتر نیکفر ، یکی از معدود بازخوردهایی است که دریافت کردم و خیلی چیزها را برایم روشن کرد.‌ اعتراف می کنم که در شرایط فعلی توانایی نوشتن مقاله را ندارم اما می توانم تا حد زیادی و احتمالا به طور کامل از نوشتن کامنت خودداری کنم.‌

• جوادی

  ۳ شهریور ۱۴۰۲

  فکر نمی کردم هر چیزی در بخش کامنت بنویسم، کامنت و کم اهمیت تلقی خواهد شد.‌ خیلی از این نوشته ها، اظهارنظر درباره مقاله ها یا یادداشت های دیگران نیستند ، بلکه راجع به یک‌ پرسش یا موضوع مهمی هستند که به نظرم مورد غفلت روشنفکران قرار گرفتند.‌ پرسش چه در یک کامنت مطرح شود و چه در یک مقاله یا کتاب، پرسش است و اهمیت آن به خود پرسش ربط دارد و به قالب نوشتاری که در آن طرح می شود، بستگی ندارد.‌ به عنوان مثال در کامنت آخری و در پاسخ به کامنت آقای دکتر نیکفر، پرسش هایی را طرح کردم که فکر می کنم اهمیت یا بی اهمیتی آنها ربطی به قالب متنی که در آنها طرح شده اند، ندارند. این پرسشها اگر فرضا در یک مقاله هم طرح می شدند، چیزی بر اهمیت محتمل آنها نمی افزود.

• جوادی

  ۲۹ مرداد ۱۴۰۲

  با سپاس از آقای دکتر نیکفر عزیز. قبلا هم یکی از مخاطبان سایت پیشنهاد دادند که مقاله بنویسم و من در پاسخ از کمبود انگیزه و وقت حرف زدم.‌ توضیح بیشتر در ابن باره این است که در کل طرفدار سبک مینمالیستی حتی به عنوان سبک زندگی، هستم و فکر می کردم در قالب کامنت و یادداشت با صرف وقت کمتری می توانم نظرات و ایده های خامی را بیان کنم.‌ البته بین کامنت و یادداشت تمایز وجود دارد و فکر نمی کنم همه ی نوشته هایم در این سایت به شکل کامنت باشند.‌ اما وقتی سردبیر پیشنهاد می دهد که مقاله بنویسم، بهتر است قبول کنم که قالب مناسبی را انتخاب نکردم. از این به بعد تلاش می کنم تا حد زیادی از نوشتن کامنت خودداری کنم و اگر خواستم بنویسم در قالب یادداشت یا مقاله بنویسم.‌ فکر می کنم با من موافقید که خود روشنفکران نیز می توانند موضوع بررسی قرار گیرند و در این زمینه در غرب کارهای ارزشمندی صورت گرفته مثل کتاب افیون روشنفکران از ریمون آرون، ولی روشنفکران ایرانی چندان به این موضوع توجه نکردند. من به اصل تک عاملی در تبیین پدیده های روانشناختی و اجتماعی اعتقاد ندارم.‌ من هیچ گاه نگفتم که در هر مشکلی روشنفکران مقصراند.‌ انتقاد اصلی من علیه روشنفکران ایرانی این است که نقش خودشان را در ایجاد و تداوم وضع موجود یا به کلی انکار می کنند و یا اینکه آن را ناچیز می انگارند . فراموش نکنبم که در روانشناسی نوعی سوگیری وجود دارد که اغلب شکست را به عوامل بیرونی و پیروزی را به عوامل درونی خود نسبت می دهد. این سوگیری گرچه دفاع از خود است ولی واقع بینانه نیست. روشنفکران در انقلاب مشروطه و در روی کار آمدن پهلوی و بسیاری از کارهایی که در دوره پهلوی انجام شد، نقش اساسی داشتند ، چطور وقتی نوبت به انقلاب ۵۷ می رسد، باید نقش آنها را نادیده گرفت یا ناچیز انگاشت؟ من نقش متغیرهای دیگر از جمله متغیرهای خارجی را در ایجاد انقلاب ۵۷ و نتایج آن منکر نیستم ولی در این میان برای روشنفکران نقش بیشتری قائل هستم. خانم شادی امین در یک پنلی در دفاع از پنجاه و هفتی ها( این کلمه را خودش به کار برده است) می گوید که در دیماه سال ۵۷، فداییان خلق در واکنش به حملات مذهبیون به تظاهرات گروههای سکولار، بیانیه صادر کرد. مساله ای که امثال ایشان به آن توجه نمی کند این است که آیا صادر کردن بیانیه پاسخ مناسبی به خشونت اسلام گرایان قبل از رسیدن به قدرت سیاسی بود؟ آبادی شهر را می شود از کوچه های آن دید. چرا نیروهای مترقی آن دوره با دیدن چنین حملاتی از سوی اسلام گرایان ، نتوانستند پیش بینی کنند که نیروهای ارتجاع پس از رسیدن به قدرت، خشونت بیشتری اعمال خواهند کرد؟ چرا نیروهای مترقی با راست افراطی مذهبی علیه شاه لیبرال ائتلاف کردند؟ آیا راست افراطی مذهبی نیروی مترقی بود؟ مساله ی ائتلاف یک مساله ی استراتژیک است و بنابراین باید با نگاه استراتژیک به آن نگاه کرد نه از نگاه ایدئولوژیک. در جنگ جهانی دوم ، لیبرال ها با کمونیست ها بنا به ضرورت با هم علیه فاشیست ها و نازی ها جنگیدند. روشن است چنین ائتلافی از روی رغبت نبود، بلکه بر اساس ملاحظات استراتژیک بود. هر دو طرف ائتلاف می دانستند که بعد از غلبه بر نیروهای نازی و فاشیست، این ائتلاف از هم می پاشد و رقابت و دشمنی از سر گرفته می شود، اما این فکر مانع ائتلاف نشد زیرا مساله مرگ و زندگی در میان بود. اگر اوضاع فلاکت بار کنونی شدت یابد به گونه ایکه ایران با خطر نابودی حتمی روبرو شود آیا در این شرایط هم نبابد از ائتلاف همه با هم به عنوان تنها راه حل حرف زد؟ من قبلا مخالفت خودم را با ائتلاف همه با هم اعلام کردم ولی اگر راهی دیگر برای نجات ایران از این وضعیت نباشد باید از ائتلاف همه با هم جانبداری کرد.‌ حتی اگر ائتلاف همه با هم در شرایط فعلی ممکن نباشد، ائتلاف های دیگری نیز قابل طرح اند.‌ نکته دیگری که من با شما موافق نیستم، در تقابل قرار دادن دموکراسی و سلطنت است. بر اساس این نظر که در ایران سلطنت مشروطه تحقق پذیر نیست نمی توان امکان تحقق دموکراسی پارلمانی در قالب سلطنت را به طور کلی نادیده گرفت. دوگانه دموکراسی و سلطنت به این معنی است که با نفی سلطنت می توان به دموکراسی رسید.‌ چنین فکری در سال ۵۷ به آزمون درآمد و شکست اش ثابت شد. چرا برای بعضی از روشنفکران ایرانی هنوز هم سخت است که بپذیرند ، استبداد تحت عنوان جمهوری هم امکان پذیر است. آیا این همه نظام های استبدادی در جهان تحت عناوین جمهوری، جمهوری خلق، جمهوری دموکراتیک را نمی بینند؟ آیا انقلاب ۵۷ و روی کار آمدن استبدادی تحت عنوان جمهوری اسلامی چنین درس تلخی را به ما یاد نداد؟ آیا باز هم امکان ندارد که استبدادی تحت عنوان جمهوری شکل بگیرد؟ آیا جمهوری فساد پذیر نیست؟ آیا هر نظامی که فاسد و غیر دموکراتیک است را باید استبداد سلطانی نامید؟ مساله ی سوء استفاده از قدرت در در هر نظامی چه جمهوری و چه سلطنت محتمل است و باید از پیش برای آن چاره ای کرد. در سال ۵۷ مساله ی بنیادی سوء استفاده از قدرت یا برای روشنفکران ناشناخته بود و یا اینکه اهمیت آن را در بحث دموکراسی درک نمی کردند و دیدیم چه بر سر این روشنفکران و مردم آمد.‌ آقای دکتر نیکفر عزیز شما طرفدار حقوق بشر و مشارکت مستقیم مردم در تصمیم گیری های سیاسی هستید.‌ حال فرض کنید بخش بزرگی از مردمی که شما از حقوق آنها دفاع می کنید طرفدار سلطنت باشند، شما در برابر این گرایش که با گرایش سیاسی شما از بیخ و بن متضاد است، چه موضعی می گیرید؟ آیا تلاش می کنید گرایش بخش بزرگی از مردم را نادیده بگیرید؟ شما احتمالا به همه پرسی برای حل مساله ی جمهوری یا سلطنت اعتقاد ندارید. بنابراین یک راه باقی می ماند و آن اینکه ایده جمهوری را باید براین بخش از مردم تحمیل کرد و آنها را سرکوب کرد.‌ اگر راه حل دیگری دارید ، خواهش می کنم در نوشته های بعدی تان به آن اشاره کنید.

• ایراندوست

  ۲۹ مرداد ۱۴۰۲

  روان ایرانی بلحاظ تاریخی و دینخویی نهادینه شده با دموکراسی سازگار نیست، ملتی که قرن‌ها با فقر و بیسوادی و استبداد زندگی کرده ، یکشبه با خواندن پوپر و هگل و دکارت، دمکرات نخواهد شد. سال ۶۰-۱۳۵۸ بعد از سرنگونی سلسله پهلوی و در میان خلأ قدرت ، ایرانیان در اوج آزمون دمکراسی از طریق آزادی بیان و تجمعات سیاسی در کوچه و خیابان بودند اینبار روس‌ها با اختلاف افکنی در میان گروه‌های سکولار و چپ ، و انگلیس و آمریکا با تنش زایی در صفوف ملیون و دمکرات‌ها، راه را برای ایجاد یک ایران ضعیف و متزلزل هموار کردند. بعدها روسیه و غرب با جنگ ۸ ساله عراق با ایران، به امتیازات استراتژیک هدفمندی رسیدند که امروزه شاهد آن هستیم. اکنون تحول بنیادی ایران از روز بعد از مرگ خامنه ایی اتفاق می‌افتد، به هر حال سپاه به سه شکل کودتا می‌کند یا ۱_ "خزنده" یعنی بلافاصله در دو سه روز یک آخوند ناشناخته یا کم شناخته دائمی یا دوره ایی را علم می‌کند یا ۲_"زننده" ، مجتبی، آقا زاده علم می‌شود و ۳_ "روینده" یعنی مسؤلین حکومت ، جدایی دین از دولت را تلویحا اعلام می‌کنند و بعد از مدتی، راه برای یک مجلس نوین قانون گذاری و انتخابات کم یا نیمه دمکراتیک هموار می‌شود.

• محمدرضا نیکفر

  ۲۹ مرداد ۱۴۰۲

  سلام آقای جوادی عزیز. من کامنت‌های شما را می‌خوانم. پیشنهادم این است که به جای کامنت برای زمانه مقاله بنویسید، و از جمله درباره همین موضوع نقش روشنفکران. البته من با این دید که مدام هر مشکلی را به گردن روشنفکران می‌اندازند، موافق نیستم. روشنفکران در هیچ جامعه‌ای تافته جدابافته نیستند، اما اگر آنان نبودند، بیابان فرهنگ خشک‌تر از این بود که می‌بینیم. در مورد ائتلاف: همه با هم میسر نمی‌شود. اختلاف‌ها جدی هستند، بر سر دموکراسی و سلطنت، بر سر نظام موروثی، بر سر عدالت، رفع تبعیض... جمهوری‌خواهان طبعا باید بکوشند متحد شوند. لطفا مقاله بنویسید.

• جوادی

  ۲۸ مرداد ۱۴۰۲

  آقای دکتر نیکفر عزیز، نمی دانم این نوشته چندمین نامه برای شماست. قطعا به این نامه نیز پاسخی داده نخواهد شد ولی به احتمال زیاد خوانده خواهد شد و به همین خاطر آن را می نویسم. هدف از نوشتن این نامه و به طور کلی هدف از نوشتن در این سایت، آگاه کردن برخی از روشنفکران نسل سوم از نقش شان در ایجاد و تداوم وضع موجود است تا به خود آیند و از مسولیت گریزی دست بکشند و نقش فعال تری در گذار از وضع موجود برعهده گیرند.‌ عده ای از روشنفکران چپ گرا، شاه و ملاها را در ایجاد اوضاع فلاکت بار کنونی مقصر می دانند و در مقابل، روشنفکران طرفدار پهلوی،؛ ملاها ، چپ ها ، مجاهدین و بیگانگان را در ایجاد وضع موجود مقصر می دانند. در هیچ یک از این دیدگاه ها ، به نقش خودشان در ایجاد وضع موجود اشاره نمی شود.‌ ناتوانی روشنفکران نسل سوم در خود انتقادی و مجادله آنها بر سر تقابل های دو تایی بر اساس منطق یا این یا آن به تداوم وضع موجود کمک می کند.‌ من با نفس بحث بر سر دوگانه های سیاسی مخالف نیستم. مخالفت من از دیدگاه استراتژیک است ، به این معنی که عقیده دارم این بحث ها تحت شرایط فلاکت بار کنونی اتلاف وقت و انرژی بوده و به گذار از وضع موجود نه تنها کمکی نمی کنند، بلکه به مثابه مانع عمل می کنند.‌ آیا تردیدی هست که برای گذار از وضع موجود به همبستگی مخالفان نیاز هست ؟ بیش از چهار دهه مخالفان جمهوری اسلامی به صورت پراکنده مبارزه کردند ، نتیجه اش چی شد؟ آیا هنوز روشن نشده است که هیچ حزب یا شخصی نمی تواند به تنهایی درصد لازمی از مردم را برای یک حرکت انقلابی موفق به خیابانها بکشاند؟ آیا وقت آن نرسیده که به تشکیل ائتلاف فکر شود؟ نه به سلطنت پهلوی ، مخالفان پهلوی را دور هم جمع کرد و ائتلاف همه با هم را شکل داد که نهایتا باعث سرنگونی حکومت پهلوی شد. ضعف ائتلاف همه با هم در سال ۵۷ این بود که فقط هدف سرنگونی داشت و برنامه ای برای بعد از سرنگونی نداشت.‌ به نظرم هیچ انقلابی بدون ائتلاف دست کم بخشی از نیروهای انقلابی که به معنی هم افزایی نیروها هست نمی تواند به پیروزی برسد. راهی غیر از ائتلاف چه می تواند باشد؟ روشی غیر از ائتلاف این می تواند باشد که مردم خودتان را متشکل کنید و به پا خیزید. آیا این روش بیش از چهار دهه مورد آزمون قرار نگرفت و بی ثمر بودن آن روشن نشد؟ هر حزب یا گروه سیاسی باید این را بداند که فقط بخشی از مردم را نمایندگی می کند و مشخص هم نیست که این بخش اکثریت را تشکیل می دهد یا اقلیت را. بنابراین اگر واقعا به مشارکت همه مردم در تصمیم گیری های سیاسی اعتقاد داریم باید مخالفان خود را به رسمیت بشناسیم.‌دکتر شاپور بختیار در یک سخنرانی گفته بودند که اگر آیت الله طرفدارانی دارد ، مخالفانی هم دارد. متاسفانه این نظر دموکراتیک و بسیاری از نظرات مشابه در فضای ملتهب ۵۷، شنیده نشدند و فرصت سوزی شد.‌.‌ به رسمیت نشناختن مخالفان نشانه مهمی از گرایش به دیکتاتوری است. اگر مخالفان جمهوری اسلامی به واقع به دموکراسی کثرت گرا اعتقاد دارند باید تنوع گرایش های سیاسی را به رسمیت بشناسند. این گام اول و مهمترین گام در جهت همکاری و تشکیل ائتلاف است. گام دوم توافق بر سر حداقل ها در دوره انتقالی تا تشکیل مجلس موسسان و مساله تعیین نوع حکومت است. اپوزیسیون خارج از کشور می تواند بر سر این موضوع مهم و به شدت اختلاف برانگیز به توافق برسد که اجازه دهد ، رهبران بالقوه ای که اکنون در زندان هستند، در دوره انتقالی، اداره کشور را به دست گیرند. اگر بر سر این موضوع مهم توافق شود، موضوع مهم دیگر مساله تعیین نوع حکومت است که باید بر سر زمان و نحوه برگزاری همه پرسی تعیین نوع حکومت کار کارشناسی صورت گیرد .‌ این چشم انداز فقط یکی از چشم اندازهاست و ادعا نمی شود که بی نقص است.

• جوادی

  ۲۸ مرداد ۱۴۰۲

  نفی و طغیان گرایش هایی اند که فریبندگی خاصی دارند، به شرط آنکه گرایشی که ردش می کنم و علیه آن دست به طغیان می زنم در فاصله ی مناسبی از شخص خودم به بیان درآمده باشد. اما اگر گرایش نه گفتن به تمام دروغ ها را انتخاب کنم ، از جمله آن ها که پیرامونم ساخته و تکثیر شده اند، همچنین آنها که حس می کنم در وجودم می جوشند، می دانم که به ورطه ی انزوایی مهیب قدم می گذارم، به دل صحرایی بدون جاده و آب، آنجا، عزیزترین همراهان ام ناامیدم خواهند کرد. بدون هیچ پشتیبانی بجز حقیقت پیش خواهم رفت، برهنه و لرزان.( از کتاب لذت تفکر اثر زینا هیتز)

• جوادی

  ۲۷ مرداد ۱۴۰۲

  ذره ای امید دارم که انتقادات سازنده من از روشنفکران را مورد توجه قرار دهید و به برخی از آنها از موضع افقی پاسخ دهید . تاکید می کنم از موضع افقی یعنی موضعی که مخاطب خود را صغیر فرض نمی کند.‌

• جوادی

  ۲۷ مرداد ۱۴۰۲

  روشنفکری که طرفدار برابری و دموکراسی در معنایی رادیکال یا پایه ای است، از موضع برتر یا از موضع پدرانه دست می کشد و از موضع بالغ_ بالغ ، نظرات خود را بیان می کند و برای مخاطبان شانی برابر قائل می شود و انتقادات سازنده را نادیده نمی گیردو در حد توان به آنها پاسخ می دهد. روشنفکران ایرانی بیشتر تلاش کردند جامعه را دموکراتیزه کنند ، در حالیکه دموکراتیزه کردن را باید از خود آغاز نمود.‌ تقریبا همه ما در یک فرهنگ استبدادی بزرگ‌شدیم و از کودکی خوی استبدادی در ما شکل گرفت.‌ آگاهی از این مساله و تلاش برای حل آن باید از مهمترین گام های اصلاحی در زندگی یک روشنفکر ایرانی باشد.‌ یک کاسه کردن استبداد شاهی و استبداد ولایی ذیل عنوان استبداد سلطانی مشکل استبداد را ریشه کن نمی کند.‌ استبداد پایه ای در ایران استبداد فرهنگی است و استبداد سیاسی نتیجه آن است نه علت آن.‌ گرچه در اینجا رابطه علیت خطی نیست و معلول می تواند علت خود را تحت تاثیر قرار دهد و به دوام آن کمک کند.‌ در تاریخ معاصر ایران، اکثر روشنفکران استبداد را پدیده ای سیاسی توصیف نمودند، در حالیکه استبداد در تحلیل عمیق تر مساله ای فرهنگی است. مشکل اصلی جامعه ایران استبداد فرهنگی است. بر خلاف نظر غالب در روشنفکری ایران ، دموکراتیزه شدن فرهنگ مقدم بر دموکراتیزه شدن سیاست است. استبداد فقط در راس ساختار هرمی جامعه نیست بلکه در تمام سطوح آن و به ویژه در قاعده آن یعنی در پایین ترین سطح وجود دارد. باید با استبداد در کدام سطح مقابله کرد؟ به نظرم می توان در تمامی سطوح با استبداد مقابله کرد اما استبداد در پایین ترین سطح یعنی در پایین ترین سطح قدرت، مهمتر است.‌ پایین ترین سطح قدرت را می توان در سطح روابط دوستانه و فضای خانوادگی و فضای آموزشی دید.‌ در جامعه ایران حتی در همبن سطوح هم استبداد حاکم است. دوستان مستبد، پدران مستبد و معلمان مستبد مشابه حاکمان مستبد ، خفقان ایجاد می کنند .‌ما استبداد در این سطوح یعنی در لایه های فرهنگی را نادیده می گیریم و فقط استبداد را در سطح سیاست یعنی در راس هرم می بینیم و آن را به عنوان مساله ی اصلی طرح می کنیم و تلاش کنیم برای آن راه حل پیدا کنبم.‌ ما حتی از حاکمان ، دموکراتیزه کردن را گدایی کردیم و به دموکراتیزه کردن از پایین اهمیت ندادیم.‌ در وهله نخست، این دموکرات ها هستند که دموکراسی را به وجود می آورند و نه برعکس.‌ جامعه ایران تا کنون موفق به تاسیس دموکراسی نشد زیرا به اندازه کافی دموکرات ندارد و این مساله را نیز انکار می کند.‌ به عنوان مثال در سال ۵۷ چند نفر از چهره های سرشناس انقلاب ، به واقع دموکرات بوده اند و یا حتی فهم درستی از مفهوم استبداد و انواع آن داشته اند؟

• جوادی

  ۲۷ مرداد ۱۴۰۲

  فقط ملاها نیستند که از منبر یعنی از موضع بالا حرف می زنند و مردم را صغیر فرض می کنند.‌اکثر روشنفکران ایرانی نیز از بالای منبر نظرات شان را بیان می کنند و برای گفتگو از موضع بالغ_ بالغ ارزش چندانی قائل نیستند.‌ بارها تاکید کردم که خوی استبدادی اختصاص به شاه و ملاها ندارد.‌ تازه همین موضوع ساده که ملاها خوی استبدادی دارند در سال ۵۷ برای اکثر روشنفکران مترقی راست و چپ شناخته شده نبود و حتما باید ملاها قدرت سیاسی را علاوه بر قدرت معنوی تصاحب می کردند تا دوزاری روشنفکران مترقی می افتاد که استبداد مختص شاه نیست.‌ امثال آقای دکتر نیکفر فراموش می کنند که جامعه ایران جامعه ای است که در آن تک گویی و گفتگوهای غیر سازنده رایج اند و حتی روشنفکرانش تمایلی به گفتگو از موضع افقی ( از موضع بالغ _ بالغ) ندارند و اغلب به انتقادات سازنده هم بی اعتنا هستند.‌ آیا در چنین جامعه ای، دموکراتیزاسیون در معنی پایه ای یا همان دموکراسی رادیکال قابل تحقق است؟ دموکراتیزاسیون در معنی رادیکال در هیچ جای جهان تحقق پیدا نکرده است، چرا فکر می کنیم در ایران آن هم در شرایطی که در یکی از بدترین دوره های تاریخی قرار دارد، تحقق پذیر است؟ با دو انقلاب در یک صد سال اخیر نتوانستیم دموکراسی در معنی صوری را تحقق بخشیم ، چطور انتظار تحقق دموکراسی رادیکال (دموکراسی در معنایی پایه ای) را داریم؟ واژه استبداد سلطانی یکی از واژگان کلیدی در این مقاله و بسیاری از نوشته های آقای دکتر نیکفر است. ایشان می گوید: استبداد ایرانی از نوع سلطانی است و استبداد ولایی ادامه استبداد سلطانی است.‌ متاسفانه ایشان تعریف جامع و مانعی از این مفهوم ارائه نمی دهند.‌ آیا منظور از استبداد سلطانی همان استبداد فردی( اتوکراسی) است؟ آیا استبداد سلطانی خاص جامعه ایرانی است یا در جوامع دیگر هم وجود دارد؟ استبداد سلطانی پدیده سیاسی است یا ریشه در نظام فرهنگی دارد؟ آیا بهتر نیست وقتی از استبداد سلطانی بحث می شود، استبداد غیر سلطانی هم توضیح داده شود و مثالهایی از هر دو مفهوم ارائه شود؟ یکی از گرفتاری های مهم روشنفکری ایران، کاربرد زبان پرطمطراق و مبهم است که به تفسیر میدان زیادی می دهد و باعث آشفتگی زبان و سردرگمی می شود.‌