پیشنهاد جسورانه ۳۴.۵ میلیارد دلاری برای خرید کروم: آیا استارت‌آپ هوش مصنوعی، گوگل را به چالش می‌کشد؟

گوگل به دلیل قدرت بازار خود تحت فشار است. حالا استارت‌آپ هوش مصنوعی Perplexity قصد دارد مرورگر کروم را خریداری کند. این شرکت سه‌شنبه ۱۳ اوت/۲۱ مرداد اعلام کرد که پیشنهادی غیررسمی به ارزش ۳۴.۵ میلیارد دلار ارائه کرده است.

با خرید کروم، Perplexity  می‌تواند به بیش از سه میلیارد کاربر این مرورگر دسترسی پیدا کند و در رقابت برای جستجوی مبتنی بر هوش مصنوعی مزیت قابل‌توجهی به دست آورد. چت‌بات Perplexity قادر است نتایج جست‌وجو را خلاصه کرده و به منابع ارجاع دهد. این برنامه هوش مصنوعی به جای ارائه مجموعه‌ای از لینک‌های وب، پاسخ‌های مشخصی ارائه می‌دهد.

به گفته تحلیلگران، گوگل احتمالاً تمایلی به فروش داوطلبانه کروم ندارد. اما این شرکت به دلیل قدرت بازار خود روزبه‌روز تحت فشار بیشتری از سوی نهادهای نظارتی قرار دارد و ممکن است مجبور به فروش مرورگر خود شود. وزارت دادگستری ایالات متحده در چارچوب یک پرونده ضد انحصار در حال تلاش برای تحقق این امر است.

فشارهای ضد انحصاری بر گوگل

دادگاه فدرال آمریکا پاییز گذشته حکم داده بود که گوگل با تکیه بر سلطه موتور جستجوی خود، طی یک دهه گذشته مانع رقابت در فضای جستجوی اینترنتی شده و انحصار ایجاد کرده است. وزارت دادگستری آمریکا با ارائه سندی ۲۳ صفحه‌ای خواستار مجازات‌های گسترده علیه گوگل، از جمله اجبار به فروش مرورگر کروم و جلوگیری از استفاده پیش‌فرض گوگل در سیستم‌عامل اندروید شده است. اگرچه هنوز درخواست جداسازی اندروید مطرح نشده، اما در صورت ادامه رفتارهای انحصارطلبانه، این امکان نیز وجود دارد. تحلیلگران معتقدند فروش کروم می‌تواند ضربه بزرگی به گوگل وارد کند، زیرا این مرورگر با بیش از سه میلیارد کاربر، منبع داده‌ای مهمی برای الگوریتم‌ها و خدمات گوگل مانند نقشه‌ها است.

 تحلیلگران معتقدند کاربران به استفاده از کروم ادامه خواهند داد، مشروط بر حفظ کیفیت آن. پرزیدنت ترامپ مخالف تجزیه گوگل است، اما تاکنون از دخالت در این روند خودداری کرده است.

پیشنهاد Perplexity به طور قابل‌توجهی کمتر از ارزش حداقل ۵۰ میلیارد دلاری است که گابریل وینبرگ، مدیرعامل موتور جستجوی رقیب DuckDuckGo، برای فروش اجباری کروم تخمین زده بود. علاوه بر Perplexity و توسعه‌دهنده ChatGPT یعنی OpenAI، شرکت‌های یاهو و Apollo Global Management نیز علاقه خود به خرید کروم را اعلام کرده‌اند.

اینکه Perplexity چگونه قصد تأمین مالی این خرید احتمالی را دارد، هنوز مشخص نیست. این شرکت سه‌ساله اخیراً ۱۴ میلیارد دلار ارزش‌گذاری شده و تاکنون حدود یک میلیارد دلار از سرمایه‌گذارانی مانند شرکت تراشه‌سازی آمریکایی Nvidia و غول فناوری ژاپنی SoftBank جمع‌آوری کرده است. جف بزوس، بنیان‌گذار آمازون، نیز از سرمایه‌گذاران اولیه این شرکت است. یک منبع آگاه به خبرگزاری رویترز گفته است که چندین صندوق نامشخص پیشنهاد داده‌اند این معامله را به طور کامل تأمین مالی کنند.

اگر Perplexity مرورگر کروم را بخرد، احتمالاً تغییراتی در نحوه جستجوی اینترنتی کاربران ایجاد خواهد کرد. برای مثال، ممکن است نتایج جستجو را با کمک هوش مصنوعی دقیق‌تر و شخصی‌سازی‌شده نمایش دهد یا حتی امکان پرسش مستقیم از ربات‌های هوشمند را به مرورگر اضافه کند. این تغییرات بیشتر شبیه به ارتقای خدمات فعلی کروم خواهد بود، نه محدود کردن دسترسی به اطلاعات. در واقع، هدف اصلی Perplexity احتمالاً رقابت با گوگل و ارائه تجربه کاربری جذاب‌تر است، نه کنترل یا سانسور محتوا.

تمرکز این استارتاپ احتمالاً روی ادغام فناوری‌های پیشرفته هوش مصنوعی با مرورگر کروم است تا کاربران بتوانند سریع‌تر و هوشمندتر به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. مثلاً شاید در آینده، به جای نمایش لیستی از لینک‌ها، پاسخ مستقیم و خلاصه‌شده به سؤالات شما را ارائه دهد، چیزی شبیه به ChatGPT اما درون مرورگر. این تغییرات بیشتر جنبه رقابتی و تجاری دارند و لزوماً به معنای فیلتر کردن اخبار یا سایت‌ها نیستند، مگر اینکه در آینده سیاست‌های جدیدی اعمال شود که فعلاً نشانه‌ای از آن وجود ندارد.

ماهیت سانسور دولتی و انحصار شرکتی

کنترل اطلاعات در فضای دیجیتال، چه توسط دولت‌ها و چه شرکت‌های انحصاری، همواره به چالشی اساسی تبدیل شده است. در ایران، حکومت با ابزارهایی مانند فیلترینگ گسترده، دستکاری نتایج جستجو و توسعه «اینترنت ملی»، جریان آزاد اطلاعات را محدود می‌کند با این هدف که روایت رسمی خود را به ما تحمیل کند. این سانسور دولتی با مقاومت کاربران، به‌ویژه نسل جوان، روبه‌رو شده که با ابزارهایی مانند فیلترشکن‌ها، به دنبال دسترسی به محتوای بدون سانسور هستند. در مقابل، انحصار گوگل در غرب، هرچند ماهیتاً تجاری است، اما نگرانی‌هایی مشابه درباره تسلط بر داده‌های کاربران و محدود کردن رقابت ایجاد کرده است. فشارهای ضد انحصاری علیه گوگل، از جمله تلاش برای اجبار به فروش کروم، نشان‌دهنده تلاش برای کاهش کنترل متمرکز بر اطلاعات است.

هر دو مدل (سانسور دولتی در ایران و انحصار شرکتی گوگل) به دنبال مدیریت جریان اطلاعات هستند، اما با انگیزه‌های متفاوت: در ایران، هدف اصلی کنترل سیاسی و سرکوب گفتمان‌های مخالف است که به بی‌اعتمادی عمومی و شکاف بین حکومت و مردم انجامیده است. در مورد گوگل، انحصار تجاری، نوآوری را تهدید می‌کند و نیازمند تنظیم مقررات برای حفظ رقابت است.

نکته قابل تأمل این است که در هر دو حالت، کاربران به دنبال حفظ دسترسی آزاد به اطلاعات هستند؛ چه با دورزدن فیلترینگ در ایران، چه با انتقاد از انحصار گوگل در غرب. این تقابل، پرسش بنیادینی را مطرح می‌کند: چگونه می‌توان بین نظارت بر اطلاعات (برای امنیت یا انصاف بازار) و آزادی دیجیتال توازن ایجاد کرد؟ در ایران، شکست در این توازن به بحران مشروعیت انجامیده، حال آنکه در غرب، مقابله با انحصار شرکتی، آزمونی برای دموکراسی دیجیتال محسوب می‌شود.